مسأله 34 - اگر دين درازا مدت مثل پنجاه ساله و بيشتر باشد ، و مطمئن به قدرت بر اداء در موعد است ، و يا مىداند كه طلبكار از طلب خود خواهد گذشت ، و يا بنا بر مسامحه دارد ( مثل مهريه بعض زنان ) چنين دينى مانع از استطاعت نيست .
مسأله 35 - اگر شخص مالى دارد كه احتمال مىدهد كافى براى حج باشد ، بنابر احتياط واجب فحص لازم است ، و پس از فحص اگر يقين به استطاعت پيدا نكرد ، حكم به عدم استطاعت مىكند .
مسأله 36 - اگر هزينه رفت و برگشت حج را داشته باشد ، و به مقدار رجوع به كفايت مال غائبى دارد كه بقاء آن مشكوك است ، در صورت امكان احتياط واجب آن است كه نسبت به آن فحص نمايد ، و با عدم امكان فحص وجوب حج محل تأمل و اشكال است .
زيرا موضوع حكم استطاعت است ، و استطاعت اثر عقلى بقاء مال بوده ، و اثر شرعى آن نيست ، بنابر اين با استصحاب بقاء مال به جهت مثبت بودن آن ، نمىتوان شرعا استطاعت را اثبات نمود .
مسأله 37 - اگر در سالى كه استطاعت مال براى شخصى حاصل شده است استطاعت طريقى وجود نداشته باشد ، جايز است آن مال را به مصرف ديگرى برساند ، بلى اگر علم داشته باشد كه در آن سال متمكن از رفتن به حج است ، جواز مصرف كردن وجه در غير حج ( خصوصا در اوان خروج مردم براى حج ) مشكل است ، و اگر

27