ومفرط ودرغاية بثويم ومسكن وبراوع اورام حاره ومسكن صداع صفراوى ودموى وضماد او وروغن دانهء او جهة بواسير واو رام حارهء مقعد واكثار او قاتل وقدر ما يك درهم آن را سم دانسته‌اند وطلاى طبيخ او سركه وعسل محلل اورام واستسقا وضربان وقاطع عرق و مانع قشعريره وضماد مجموع نبات او جهة تقويه اعضاء مسترخيه ومانع ريختن موى ومجفف رطوبات غريبه وخوردن او جهة رفع صداع مزمن مجربست وقدر شربتش تا يكدانگ وبدلش لفاح دو وزن او ومورث جنون وفساد فكر ومصلحش فلفل ورازيانه وعسل است جوز القى ثمر شجريست مخصوص بلاديمن بقدر فندقى وجوف آن مشتمل بر پردها وما بين پردها دانهء او بقدر مغز جلقوزه وبا اندك بدبوئى در دويم گرم وخشك ومقئ بلغم ومسهل وجهة امراض دماغى وعصبانى نافع وقدر شربتش تا يك درهم است با يك مثقال رازيانه وآب كرم وعسل وهرگاه بيست درهم شبت را در يكرطل آب بجوشانند تا بنصف رسد وجوز القى وهمچنين ساير مقيئات را با قدرى نمك سائيده بعسل سرشته با مطبوخ شبت و بقدر احتياج آب گرم وقدرى عسل بنوشند بغايت مقئ وبيغايله است جوز الخمس ثمر شجريست هندى بقدر فندقى ومدور وسياه وخال دار وپوست او ناهموار ودرجوف دانها بقدر قرطمى وزياده از پنجعدد نمىشود در دويم كرم وخشك ومسهل بلغم ولزوجات وسوداى محترق وقدر شربتش تا دو درهم است با آب كرم ومصطكى جوز العبر دانه ايست شبيه بآمله ودر جوف او مغزى شبيه بمغز آلو بالود سرخ رنگ وبا اندك شيرينى وقبض مايل بكرمى وخشك وقاطع اسهال ما يوسين است بارت مورد وجهة او رام نافع است جوز القطاة دانه ايست بقدر كاكنج وقطاة در خوردن او حريص وگياه او پر شاخ ومنبسط بر روى زمين وپر كره ونرم وبرگش شبيه به برگ خرفه واز آن عريض تر وغبار ناك ومنبت او زمين نمناك وتمرش مثل كاكنج پرده دار ودر جوف پرده غلافى كوچك مايل بطول ودر آن دو دانهء كوچكى است مايل بكرمى وخشكى و خوردن برگش جهة تقطير البول وجرب مثانه خصوصا با طبيخ مليون وعصارهء برگ او جهة قولنج ريحى وخلطى نافعست جوز الشرك ثمر شجرى است در حبشه كثير الوجود بقدر جوزى واندك طولانى ومستدير وانتهاى او تند وپوست خشك او چين دار ورقيق ودر تحت پوست جسمى صلب ودر جوف آن دانهء شبيه بدانهء انگور وپر عدد وخوشبو وبااندك تندى واهل مصر آن را فلفل السودان گويند ورنگ او مايل بسرخى وتيركى در ستم كرم وخشك وبا آب كرم مدر حيض ومسقط جنين ورافع درد مثانه وآب طبيخ او مفت حصاة وروغنى كه از آب طبيخ او وروغن زيتون ترتيب دهند جهة درد كمر وساير اعضأ مفيد وقدر شربتش تا يك مثقال ومهيج اشتها وباه ومصدع ومضرريه ومصلحش كتيرا وبدلش نصف او فلفل ودر تحريك باه انجره است جوز الكوثل وبعضى جوز القى نيز گويند ثمر نباتيست هندى شبيه بخر نوب در شكل ورنك ومستدير وپهن وپوست او نازك ودرجوف او غلافى شبيه بغلاف شاه بلوط وطعمش مثل طعم باقلا وبرگ او شبيه به برگ لبلاب وگلش سفيد ودر اخمر سيم گرم وخشك وبغايت مقئ ومسهل ومنقى بدن از اخلاط رويه وجهة رفع سدد وصلابات واوجاع بارده وحصاة نافع ومرخى اعضاء بمرتبهء ايست كه بعد از خوردن او تا يك هفته بحال اصلى نمىآيد ومصلحش فواكه وربوب وقدر شربتش تا يكدانك ويك درهم او كشنده است بقى واسهال ومصلحش ريختن آب سرد متواتر بر بدن وآشاميدن مبردات عطريه است جور جندم بضم اول وراء مهله معرب از كور كندم فارسيت وگل گندم نيز گويند چيزيست شبيه بمغز كردكان كه بر روى سنكها منكون مىشود سفيد مايل بزردى چون در عسل گذراند متخلخل شده قدر قليل او حجم عظيم بهم ميرساند ودر اول سيم گرم وخشك وبار رطبوبت فضليه وبغايت مبهى ومحرك آن ومسمن ومع هذا اكثار او جهة تخفيف قوى مطفى باه است وجهة حصاة ورفع عسر بول ورفع خواهش از گل خوردن وامثال آن وبا آب سيب وبه جهة قطع نزف الدم نافع ومغثى ومقئ ومصلحش انار وريباس وقدر شربتش تا دو درهمست وضماد او جهة قوبا وشعفه نزف الدم وچون يكرطل آن را باده رطل عسل وسى رطل آب گرم برهم زنند وسرفلر فرا بپوشانند در روز شرابى مسكر شود به حدى كه در تفريح واسكار مثل خمر وقويتر از وباشد جوزار قم پنج گياهيست مستدير بقدر كردكان سفيد ومصمت وزودشكن ودرطعم شبيه بشاه بلوط وبا اندك شدى وچون خشكشود واز آن پوست رقيقى سياه ظاهر مىشود وساق گياه او باريك ومستدير وزياده بر زرعى ومجفف وخشن واغبر وگلش شبيه بقبه شبت وسفيد وتخمش بسيار باريك وتند مزه وبرگش شبيه به برگ زردك ودرمزارع وجبال ميرويد ودر دويم گرم وخشك ومخدر ومسكر ومفتت حصاه ومخرج كرم معده خصوصا چون با آب خشك مطبوخ بنوشند ونانيكه از وترتيب دهند بغايت منوم ضماد او محلل او رام بلغمى ساق است در يكشب ومجرب دانسته‌اند وقدر شربتش تا دو مثقال ومصلحش در تخدير شير تازه است جوشيصا بلغة نبطى با درختيست بقدر نخودى وبشكل زعرور وخشخاش بسيار كوچك وبعد از رسيدن سرخ لون وشيرين وبا قبض است ودرخت او بقدر درخت آلو بالو وچترى وبرگش شبيه به برگ سيب وگلش سفيد ودر بعضى بلاد غزان نمىكند ودر تنكابن بلاخوار نامند ودر دويم گرم وخشك ومشتهى وآروغ آورنده وبقدرى بدن وخوردن او قبلز طعام وبعد از آن

77