تازهء او جهة قو با مفيد وطبيخ نيم دقيهء تا يكوقيه پوست درخت او در معدهء ممتلى از غذا مقيئ وقاطع اخلاط لزجه وجهة درد شكم واسافل نافعست وچون پوست بيخ او در روغن زيتون بجوشانند تا مهرا شود جهة بواسير وامراض مقعد بغايت مؤثر ومسواك كردن با پوست بيخ او بهر پنجروزى منقى دماغ از اخلاط ورافع نسيان ومسواك پوست زرد او مقوى لثه وطلاى نشارهء چوب او با سركه جهة سرخ كردن رخسار مجرب وبازفت جهة قوى كردن عضو مخصوص وخيسانيدن او چند روز در روغن زيتون جهة منع تولد قمل از مجربات دانسته‌اند وشرب او را جهة سپرز مجرب يافته‌اند وچون در فصل خزان ريشهء درخت او را بريده ودر روغن زيتون مازو را بجوشانند آنقدر كه روغن سياه كردد وروغن مذكور را صاف نموده ودر شيشه كرده ريشهء بريده را بروجهى در شيشه كنند كه بقعر شيشه برسد ودهن او را مسدود كرده بخاك بپوشانند ووقتى كه درخت بارور كردد بيرون آورند چيزى شبيه بمداد در شيشه يافت شود وآن خضا بيست كه مدتها اثر آن بماند ومؤلف تذكره تا يك سال تعهد نموده وچون قبلز مو برآمدن برانثيان در حمام طلا كنند مانع روئيد نمو مىگردد وكندى مجرب دانسته‌اند وروغن كرد كانرا خواص مثل كهنهء خائيدهء اوست ومحلل وسخن وآشاميدن او در روزى سه درهم تا يك هفته جهة درد ورك مجرب وجهة امزجهء بارده نافع وطلاى او جهة آكله ونواصير چشم ونرم كردن اعصاب ورفع دردهاى باردهء بادى وزايل نمودن قوبا وداء الثعلب قمل مجرب وسعوط او جهة لقوه ء فالج وتشنج نافع وبدل مغز كردكان حبه الخضر است بوزن او وبدل روغن او روغن سداب وبالخاصية مغز كردكان مسكن مغص ومصلح قروحست شربا وضمادا جوز بوا به فارسى جوز بو يا گويند ثمر درختيست هندى بقدر تخم مرغ وچو نمقشر كردد وبقدر عفصى وسرخ وتيره رنگ ودرخت او بقدر درخت انار وبهترين او تازه خوشبوى تند است كه خطوط سياه داشته باشد در دويم گرم وخشك وگويند خشكى او در سيم است وقابض ومفرح ومسكر وملطف ومقوى معده وثم او ومرى وجگر وحافظ حرارة غريزى وهاضم وجهة صلابت جكر وسپرز او رام باردهء او ويرقان وخوشبو كردن عرق وبول وبوى دهان وتحليل رياح ورفع كلف ونمش وعسر بول وغثيان وقى ورطوبة معده وزلق الامعأ واسهال معدق بارد ورطب وازالهء رطوبات متعفن معده واستسقاء الحمى وضماد او جهة ورم بارد جكر واوجاع باردهء رطبه ودردسر وفالج ورعشه وامتال آن وبا افسنتين وعسل جهة گلف ونمش آثار ضربه وبا روغنها جهة اوجاع بارده وكرى گوش واكتحال او جهة تقوية باصره وسبل و وبرب نافع ومضر شش ومصلحش عسل ومصدع محرورين ومصلحش كشنيز وبسيار خوردن او مؤرث سوء خلق وحمق ومضر جگر ومصحلش بنفشه وقدر شربتش تا دو مثقال وبدلش بوزنش سباسه وجهة سدد وصلابات يكوزن ونيم او سنبل الطيب وقوتش تا سه سال باقيست چوب چينى بيخيست معروف وگياه او بى گل وثمر وبرگش شبيه به برگ زنبق وساقش شبيه بساق نى وبهترين آن قطعهاى بزرگ املس سرخ نيمرنگ شاخ جهانيدهء به برگ وبيكره است وبسيار صلب واندرون سياه وثقيل الوزن بحد افراط كه صمغى نامند خوب نيست وكرم زدهء او ضعيف القوة است مركب القوى ومايل بحرارت وبيوست او زياده برحرارت وبغايت مجفف رطوبات غريبه وملطف ومفتح ومحلل ومدر بول و عرق وبا رطوبت فضليه ومقوى باه ومنقى خون وروح از كثافات وبا قوهء قابضه ومقوى حرارت عريزى وسريع النفوذ در عمق بدن ومقوى اعضاى رئيسه واعضاى تناسل ومعده وجهة علة آتشك وقروح خبيثه بيعديل ودر رفع امراض مزمنه وآكله وعلل سود اوى مثل جرب وجكه وتب ربع ونواصير ودرد مفاصل وجذام وداء الفيل وساير اوجاع بارده وجراحات مزمنه واو رام صلبه وداء الثعلب وداء الحية وسرطان وبهق وبرص سياه وماليخوليا كه از احتراق بلغم باشد وجهة قطع عادت افيون بى نظير ورافع مواد نزلى وزكام ومنوم ومنجر ونيكو كنندهء رنگ رخسار ومسمن اكثر ابدان ودر توالد وتناسل قوى الاثر ودر بروز فرمودن حصبه ورفع سميت خلط واختلاط ذهن مكرر حقير تجربه نموده است وعلاج مايوسين باه شده ومستعمل در اكثر مواد آب طبيخ اوست وجرم او مسدد وقوى التخفيف است مگر تازهء او كه خشك نشده باشد ونخوردن نمك در ايام خوردن او كليه نيست چه ترك عادة او واعتياد بادويه حاره مظنه ضرر است در اكثر امزجه وهمچنين اجتناب محرورين از ربوب حامضه واشربهء كم ترشى لزوم ندارد وبتجربهء حقير مكرر رسيده است كه جمعى بجهة علتى چندى از آب متضرر ميشدند وبجاى آب طبيخ ونقيع چوب چينى مدتها آشاميده از حموضات قليله اجتناب ننموده اند وبسيار منتفع گرديدند واقسام استعمال او واخذ عرق ونقوع وغير آن در دستورات تحرير يافته ومرباى او در جميع افعال ضعيفتر از طبيخ اوست مكرر در تقويه معده ودماغ جوز ماثل به فارسى تاتوره گويند واو معرب از كوز ماثل فارسى است واو خود رو ومزروع مىباشد نبات او بقدر نبات بادنجان و ؟ ؟
از آن كوچكتر وگلش سفيد شبيه به نبق وگل لبلاب واز آن درازتر وثمرش بقدر كردكان وخار ناك مثل باربيد انجير ودرجوف او دانها شبيه بدانند سماق وخوش طعم ومستعمل تخم اوست در اول چهارم سرد ودر دويم خشك وگويند در خشكى قريب الاعتدال است مسكن حرارت ملتبه

76