جهة جرب وحكه واو رام حاره ودر سرو جروح وقروح ورم چشم وثاليل وقروح باطنى وغليان خون نافع وبطئ الهضم ومضر مبرودين وقاطع باه ومصلحش جوارشات وتخمش سردو خشگ ورادع وجهة امراض حاره واو رام شربا وضمادأ مفيد ومضر كرده ومصلحش شكر وقدر شربتش تا سه مثقال است بقلهء حامضه ترهء خراسانيه گويند قسمى از حماض بزرگ وزقست بيساق واز برگ كرتب كوچكتر وترش مزه ودر جاى نمناك ميرويد ودر افعال مثل حماض ومضر عصب ومصلحش عسل است بقلة البرارى نباتيست از كاسنى برى كوچكتر وبيخش برروى زمين پهن مىشود وگلش زرد بخلاف قثاء برى كه بيخش بر زمين فر رفته است وطعم آن با اندك شورى وتلخى ودر آخر زمستان ميرويد در آخر نيسان ميخورند وتخمش شبيه بدائه پنبه در اول سرد ودر رطوبه معتدل وگويند گرم و خشك است ومقوى احشأ ومعده جكر وجهة خفقان وبوى دهان وتقويه لثه وهاضمه وتب ربع وبلغمى نافع ودر جامعهء خواب گذاشتنى موجب ديدن خوابهاى خوبست بقله الدماء نباتيست برگش شبيه به برگ بار تنگ واز آن ريزه تر وبرگش باريك وپر تعبه وبيرون سياه واندرون سفيد واكثر منابت او بلاد ارمنيه وبلاد مغرب وخزر است وهر سال در بهار سبز مىشود وتا اواسط تابستان ميماند وپوست بيخ او را ميپزند تا مثل زفت مىشود وچون به پيكان وحرمها بمالند بهر حيوانى كه بخورد وبخون او مخلوط شود در ساعت آن را بكشد ودر اندلس بيخ مقشر از پوست آن را بجاى كندش استعمال مىنمايند ودر نهايت گرمى وخشكى وسه درهم او كشنده تاست بقى بقلهء خراسانيه بقلهء حامضه است بقلة الرمل بقلة البراريست بقلة مباركه وبقلة الزهراء وبقله لينه بقلة الحمقأ است بقلهء اترجيه ترنجانيت واو قسمى از بادر نجبويه است ومذكور شد بقلهء عربية بقلهة يمانيه است بقلهء يهوديه هند باى بريست وگويند قرصنعه است بقلهء الغزال مشك طرامشيع است بقلهء بارده لبلابست بقلة الانصار كرنب است بقلة الخطاطيف دواء الخطاطيف است وگويند عروق صفر است بقلة القدس فودنج بريست بقلهء ذبيه وبقله الروم قطف است بقلة الحمقأ برى ابليو است بقلة الملك شاه تره است بقلهء عايشه جرجير بستانيست بقار سطاحنين است بقسيس بيونانى بقس است بقسمات خبز الكعك است بقلة الاوجاع بيونانى او را قاقاليا نامند نباتيست مغربى وبوادى افريقيه ودر طعم شبيه بانيسون وبا اندك تلخى ودر دويم گرم و خشك وجهة درد شكم هر شخصى ودرهر زمانى مفيد است بقلة الضب با درنجبويهء صحرائيست بقلهء دشتى تفاق است بقر كاو است وبهترين او گوسالهء يك ساله كه است كه عجل نامند وبعضى اورا بهتر از گوسفند سه چهار ساله مىدانند وزرد او بهترين ساير الوانست گوشت گاو زياده از يك سال در دويم گرم ودر سيم خشگ وغليظ ودير هضم ومورث امراض سواد وى وبعد از هضم تا مقوى بدن ومسمن وقاطع مواد ورقيق وجهة اصحاب رياضات وفتوق نافع وسبب تعفن خون ومضر صاحب نقرس ومفاصل وقاطع حيض ومسدد واكثار او مورث موت فجاه ومصلح او مهرا پختن و با عسل و سركه و ادويهء حارهء ملطفه مثل دارچينى وهمچنين سكنجبين و شيرينيها سواى خرما موافق است و مرق او كه چربى نداشته باشد با سركه جهة صاحبان معدهء مرارى وجكر نافع ومانع انضباب مرار بمعده وامعاء وانتشار صفر است ومدر بول وجهة يرقان نافع وخوناب كباب پيچربى او جهة كشتن كرم و گوش و سوختگى آتش به مفيد و شاخ او در دويم سردو ودر سيم خشك وآشاميدن يك مثقال سوختهء او با آب سرد قاطع رعاف و با شراب قاطع اسهال وذرور آن و سوهان كردهء غير سوخته جهة نزف الدم وجلاى دندان والتيام قروح نافع وسم سوختهء او نيز همين اثر دارد و دو مثقال او با عسل جهة اخراج حب القرع وتقويه باه ومداومت او هر روز نيم مثقال با سكنجبين جهة رفع سپرز مؤثر وپيه او در افعال بهتر از بيه خوك وزهرهء او تا چهارم كرم و خشك وجهة رفع سپرز مؤثر ودر معاجين جهة صاف كردن منى وآشاميدن او با عسل جهة حكه ومرض آتشك وطلاى او جهة قروح خبيثه وگزيدن عقرب وجانوران وتسكين درد زخمها ودرد قضيب وفرج وغلاف خصيه وتحليل ورم او وبا بوره وطين قيموليا جهة جرب متقرح وبرش وسبوسهء سرو فرزجهء او با ادويه ء مناسبه جهة احتباس حيض وثيقهء رحم واكتحال او با غسل جهة بياض چشم وقطور و با شير زنان و شير بز جهة چرك وگوش وكرانى سامعه وجراحت گوش وبا مراهم جهة منع چرك زخمها وغرغرهء او با عسل وماليدن در خارج جهة حناق وطلاى او جهة قروح مقعد مفيد وبانطرون و سنگ رخام جهة خزاز مفيد وقضيب مجفف سوهان كردهء او را با تخم نيمبرشت خوردن بغايت مبهتى وبخور شاخ او جهة گريزانيدن هوام و اسقاط جنين ومغز ساق او جهة تليين او رام صلبه وشقاق وبواسير وشقيقه واستخوان سوختهء او مانع زياده شدن آكله وآشاميدن خون او بقدر يكوقيه كه كرم باشد كشنده و ضمادش با آرد جو ملين او رام وذر ورخشك او جهة حبس كردن خون جراحت ومنع ورم بغايت مفيد وضماد خون تازهء او كه با خون حيض ممزوج كرده باشند جهة نقرس و درد مفاصل گويند مجربست و در دست كردن انگشتر يكه از شاخ چپ روز تعفين نمايند و بگذارند تا كرمها يكديگر را خورده يكى بماند نيم درهم او ستم قاتل است و چون با بزر البنج قدرى از او نفوخ كنند بيهوش مىسازد

52