ب در دوران ساسانيان مايهء طب دوران هخامنشى به دوران ساسانيان انتقال يافت منتهى بر اثر اختلاف مذهبى كه در امپراطورى روم شرقى بين امپراطوران و علماء و پزشكان پيدا شد دوره جديدى در تاريخ طب ايران و نتيجه آن بر روى طب اسلامى هويدا گرديد كه شايان دقت و توجه فوق العاده است .
دانشمندان روم شرقى به ممالك مجاور مخصوصا ايران مهاجرت نموده و با كمك پزشكان ايران و حمايت پادشاهان ساسانى به خصوص شاپور اول و شاپور دوم و انوشيروان دادگر به افاده فضل و دانش اشتغال ورزيده و نتيجه آن چنين شد كه بيمارستان و مدرسه طب جندى شاپور تأسيس گرديد كه در آن هم به درمان بيماران مىپرداخته و هم تدريس طب به عمل مىآمد و اين دوره يكى از ادوار درخشنده تمدن ايرانى و يكى از منابع بزرگ طب اسلامى مىباشد كه كتبى چند نيز از يادگارهاى اين عهد باقى مانده است .
در دوران انوشيروان پادشاه بزرگ ساسانى انقلاب بزرگى در عالم طب ايران ( بلكه دنيا ) پيش آمد كه كم نظير است و آن تأسيس " كنگره پزشكى " است بدين معنى كه انوشيروان دادگر در سال بيستم سلطنت خود امر داد اطباء جندى شاپور به دار السلطنه مدائن ( تيسفون ) حاضر گردند و انجمنى برپا سازند كه اطباء به مباحثه و مناظره پردازند و درباره طب و فلسفه بحث وفحص نمايند و اولين كنگره با حضور چهار طبيب بزرگ در دربار پادشاه ساسانى تشكيل يافت كه عبارتند از :
1 جبرئيل طبيب جندى شابورى كه سمت حكيماشى گرى داشت .
2 بيادق طببب كه به ترجمه و تاليف كتب طبى اشتغال داشت .
3 سرجس رأس العينى فيلسوف كه ترجمه كتب فلسفى را مىنمود .
4 برزويه حكيم كه به ترجمه كتب حكماى هندى اشتغال داشت .
پس بيان مطلب بالا از اين نظر بود تا اندازه‌اى روشن شود كه در دوران ساسانيان ترجمه و تأليف كتب طبى و اقتباس از كتب يونانيان و هنديان معمول بوده و آثار گرانبهائى از آن دوران به يادگار مانده است كه اگر بخواهيم به شرح تمام آنها بپردازيم مطلب به درازا كشد .
ج در دوران اسلامى پس از غلبه عرب بر ايران و انقراض سلسله ساسانيان و اشاعه زبان عربى تمام ميراث ساسانيان به اضافهء ميراث بزرگ يونانيان به مسلمين واگذار گرديد .
مثلا در دوران ساسانيان بيمارستان و مدرسه طب در جندى شاپور بود اما در دوران عباسيان اين مركز ( يعنى جندى شاپور ) به بغداد انتقال يافت .
توضيح آنكه خلفاى عباسى مخصوصا هارون و مأمون بر اثر تشويق فوق العاده‌اى كه از علماء و دانشمندان نمودند و اطباء جندى شاپور را گاهى به عنوان معالجه و زمانى براى استقرار در بغداد به اين شهر خواندند كم كم بغداد مركز علم به خصوص دانش پزشكى گرديد و ستارهء جندى شاپور به حالت افول رفت .
هارون و مأمون در تشويق علماء چنان كوشا بودند كه مىگويند مأمون به وزن ترجمه‌هائى كه حنين بن اسحق عبادى معروف از يونان به عربى مىنمود طلا مىداده است .
مىگويند دار الترجمه اى كه حنين رياست آن را عهده دار بود نود نفر مترجم و شاگرد داشته است .
خلاصه آنكه به بركت تعاليم اسلامى كه دربارهء خيرات و ميراث و طلب علم تأكيدات بليغه شده مسلمين به خدمات بزرگى در علم طب و ترجمه و تأليف و تصنيف كتب توفيق يافتند و اينك كوشش مىشود كه اين قسمت يعنى ترجمه و تاليف و تصنيف كتب طبى كه رابطه آن با همين كتاب " تحفه حكيم مؤمن " بسيار زياد است كمى مشروح تر بيان گردد .

3