چراغدان كنند كه منطفى نگردد واز هوا محافظت تمام بايد نمود كه از خارج داخل فنديل نشود فتديلر اصلا حركة نبايد داد ومابين پايهء چراغدان وظرف تحت او چيزى بايد گذاشت كه پايهء او بعرق جمع گشته ملاقات ننمايند مثل سنگ صلب وشيشه ونعلبكى چينى كه منكوس گذارند وهر گاه قنديل شيشهء بهم نرسد كاسهء چينى را نيز ميتوان تعبيه نمود واگر قنديل ضخمات نداشته باشد تاب شعله نياورد بيرون او را بكل حكمت بايد گرفت وچون عرق مجتمتع مخلوط بدوده ميگرد وهر گاه خواهند كه رفع سياهى مذكور شود عرق مذكور را در قرع كوچكى موافق بمقدار عرق بايد كرد كه ثلث وربع آن را مملو سازد وانبيق را مستحكم نموده بآتش خاكستر دار بسيار نرمى تقطير كنند واين از تصرفات حقير است دستور گرفتن عرقيكه مسمى بماء الحيوتست كه از مخترعات حقير است ودر جميع منافع بهتر از شرابست ومسكر نيست چه در تركيب آن مراعاة بليغ شده كه مانند شراب تغذيه وتقوية باه وتقوية اعضاى رئيسه وقوه هاضمه وساير قوتهاى طبيعى وحيوانى ونفسانى نمايد وبا قوة ترياقيه باشد ومفتح ومفرح ومدر وجالى وملطف ومنوم ومشتهى ومسكن عطش بالخاصية در جميع امزجه است وبحرارة وپيوسته شراب نيست ودر رفع علل اكثر احشا بيعديل وقوى وقوى التاثير است وبرو افقان امزجه وخواص ادويه وقدر شناسان مقدار شراب اجزاى او وحسن تركيب ومستخرجان ارواح لطيفهء عقاقير اراحيا كثيفه ودانايان مصلحات شريفه ترتيب آثار مذكورهء آن مخفى نخواهد بود سنجد زردك هر يك دومن شاه بعد از طبخ بليغ بادومن شكر وصندل سفيد رنده كرده گل سرخ گل گاو زبان بادر نجبويه رازيانه دارچينى كبابه سعد كه بتركى طبيلاق گويند بهار نارنج گل سنجد هر يك صد وپنجاه مثقال برگ وپوست ترنج اگر نباشد نارنجك شيرازى والا برگ وپوست نارنج سيصد مثقال جوز بوا موكه ريشه والا گويند هر يك هفتاد وپنج مثقال نيمكوب كردخه ضاذ نمايند سواى برگ نارنج كه روزيكه عرق كشند بايد كوبيده مخلوط نمود مع علف هندى از چهل مثقال تا هفناد مثقال ومجموع آب تا شن من بايد با انچه زردك را جوشانند تا ترش و متعفن نشود پس در خمى هر روز مكرر بر همزنند تا مانع جوشيدن او گردد ودر هواى گرم تا هفت روز بگذارند وهر هواى سرد تا ده يوم وهر چند كم آب تر باشد قويتر مىشود پس به دستور گلاب عرق بكشند واگر عنبر بردهن پنچه ببندند بهتر است وروغن اين عرق در غاية خوبى وعطرية مشاهده شده وچون بعد از عرق كشيدن ثفل آن را با يكمن ونيم شكر مخلوط نموده بعد از سه چهار يوم باضافه پوست ترنج يا نارنج يا برگ نارنج يا نارنجك بقدر نيمن بار ديگر عرق بكشند همان آثار بر آن مترتب است عرق چوب چينى جهة تقوية اعضا وقوتها وتفريح وتلطيف اخلاط غليظه قاعدهء كليه آنست كه آن را با دو مثل او از مجموع گل گاو زبان وباد رنجبوبه وگلسرخ ودارچينى ودر گلاب و امثال آن سه روز در هفت مثل مجموع خيسانيده عرق بكشند وثفل او را در يكروز در عرق رازيانه وعرق بهار نارنج بخيسانند وبه دستور تقطير نمايند وعرق رازيانه وبهار چهار مقابل ثقل ميبايد دستور گرفتن عرق نمك گرم وخشك ولطيف ومحلل وملطف ومجفف رطوبة ودر ترشى وتندى كمتر از عرق گوگرد وجالى ومفتح ومداومته او باعث لاغرى بدن است نمك طعامرا كوبيده در قرع مطين بقدر نصف او كرده با انبيق تقطير نمايند وقواعد قرع وانبيق وكوره وساير احكام او در طريق پنجم مذكور است وماء الملح مقطر در بعضى اعمال آن بطريق معمول است دستور گرفتن روغن آجر وخواص او در ادويهء مفرده مذكور است وبانجمله در غايت لطافت ومحلل وجهة نزول آب وعلل بارده بيعديلست آجر سرخ آب نديده را بقدر درهمى ريزه كرده در آتش سرخ كنند ودر روغن زيتون اندازند تا روغن را جذب كند پس ا روغن بيرون آورده نرم كوبيده فرع مطين را پر كنند وگلوى قرعرا بليف خرما وامثال او مملو سازند تا در حين منكوس كردن آجر كوبيده از قرع بيرون نيايد وكورهء دو طبقه ترتيب دهند باينصورت كه وسط طبقهء بالا ثقبه داشته باشد بقدريكه گلوى قرع منكوس از آن بيرون آمده قابلهء كه در تحت طبقه تحتار نيست بدهن او رود پس قرعرا منكوس در طبقه بالا نصب كنند وبا سرگين گاو وامثال او قرعرا پوشانيده آتش بهمه اطراف بر افروزند تا روغن از فرع بقابله چكد دستور گرفتن روغن نى كه جهة درد مفاصل والتيام زخمها بيعديل ودر امور غربيه بغايت وخيلست نى زرد شده را كه تمام خشك نشده باشد بند بند جدا كنند ودر روغن زيتون با كنجد چند روز بگذارند تا قدرى چربى اخذ كند پس بطريق روغن آجر با قرع معكوس تقطير نمايند ودستور گرفتن روغن حبوبات مثل گندم وجو وشونيز وحلبه ونخود وامثال او بايد بعد از كوبيدن حبوبات بدون پختن به دستور مذكور در قرع مطين بايد گردد ومنكوس نصب نمود دستور گرفتن روغن عود وصندل واخشاب بعد از انكد اخشايرا ريزه كرده در گلاب وامثال او مانند روغنهائى كه مقصود باشد مثل روغن بادام وپسته وبه آن خيسانيده باشند در قرع به دستور مملو ومنكوس تقطير نمايند هر گاه در آب وگلاب خيسانيده يك شبانه روز كافيست ودر روغنهاى زياده بر سه روز باشد بهتر است وچون روغنهاى مزبوره را خواهند كه سياهى وبوى دود آن زايل كند بازاى هر رطلى يكرطل آب صاف ويكوقيه مغز كردكان ونيم وقيه نمك كه باهم ساينده باشند اضافه نموده بجوشانند تا آب بنصف رسد پس سرد كرده روغن را از آب جدا كنند وباز به دستور عملنمايند تا سه دفعه وزياده بر ان

281