وروغن زيتون جهة تقوية دندان ولثه وتعفن او وبا سركه عنصل جهة خون بن دندان وذر ور او جهة قرحهء سر وساير زخمها خصوصا چون قبل از آن زخمرا با آب با رشك بشويند وفتيله او با افيون وجند وما ميثا جهة درد گوش وثقيه چرك والتيام زخم او وسعوط او با آب مرزنجوش جهة منع نزلات وبا آب نعناع جهة بدبوئى بينى وحقنهء آن با آب حلبه جهة صلابت رحم وبا آب نعناع جهة بدبوئى آن ورايحهء آن منوم است واو مصدع وباعث سدر ومضر مثانه ومصلحش عسل وقدر شربتش از يك باقلى تا نيمدرهم وبدلش صمغ بادام تلخست ونزد جالينوس قصب الذريره وقسط تلخ بوزن آن ونزد بعضى بدلش موميائى وجند وفلفل است بحسب مراعاة امراض ودرودهء مر لطيفتر از او ومجفف قوى ودر افعال مثل اوست مرطوس اسم نبطى درختيست بقدر درخت انار وبرگش بباريكى موى وبهم پيچيده وبا رطوبت چسبنده مانند عسل وتند بوى وتلخ در سيم گرم وخشك وطلاى او رافع سموم وسوخته او را كه سه بار در حمام بمالند رافع جرب ودو دقيه از آب او بعد از دو روز قاتل است وسنون او جهة تقوية لثه وجراحاة وذر ور خشك او جهة التيام زخمها وتعليق او جهة عسر ولادة مؤثر ودر فلاحه مذكور است كه چون برگ او را غرس كنند درخت سپستان ميرويد وچون شاخ او را دفن كرده آب دهند بعد از چهل روز فطر بار مى آورد مرار بضم اول وتشديد ثانى اسم عربى خاريست كه در آخر بهار مىرسد ودر مصر ؟ ؟
ودر دريه نامند برگش مانند برگ چغندر ومايل بسياهى وملاصق زمين ودر تابستان مانند درخت شعبها از يك بيخ ميرويد وگلش زرد ودر اخر خار دار وشبيه بشكاعى مىشود ودر آن تخمى مانند تخم كافشه وبسيار تلخ وقوتش تا چهار سال باقيست وساق او را پوست باز كرده ميخورند ومنتبش ميان زراعات وجاى نمنا وچون شتر را فربه مىكند لهذا شوك الجمال نيز نامند در حرارة معتدل ودر سيم خشك ونانب مناب عصى الراعى وشكاعى ومدر بول وآب او مفتح سدد وجهة ضعف جگر وعلل قصبهء ريه وتبهاى كهنه وجرب وحكه ودرد پهلوى مزمن وبا نانخواه وزجاج جهة سنگ مثانه وعسر بول ومضاد او جهة رمد وسه دانه او با شراب جهة سموم نافع ومصدع ومصلحش كثيراو شربتش تا سه درهم از آبش تا يكوقيه است مرو اسم جنس است وانواع او را هريك نامى مخصوص وبر ابرون وخزامى واقحوان ولسان الثور نيز اطلاق ميكنند واز مطلق او مراد نوع خوشبوى اوست كه مر ماحور نامند واصناف مرو چهار است ونزد بعضى بيخيست وصنف پنجم را سرو دانسته‌اند وظاهر آن ابرون باشد واز نوع مرونيست ونوعى از مرو كم بوى مىباشد نسبت بمر ما حورد او را شموسا نامند ويكيرا مرو تلخ وآن مرما هوس است ويكيرا دارمك نامند وآن مرماطوس است ومرما زاد ومرما حور ناميده اند ونزد جالينوس مجموع اصناف آن كرم وخشكند ومحلل رياح وبلغم ومفتح سدد ومقوى معده ومنضج او رام صلبه ودمل ومدر بول وعرف ورافع رياح جوف واستسقا ودرد اعضا وتخم آن لعابى وملين طبع وبو دادهء او قابض است خصوصا با تخم حماض ورافع اسهال دموى وقرحهء امعا وسحج است ونزد محمد بن زكريا تخم مرو در دويم كرم ودر اول تر است وگويند چون قطرهء آب بر او ريختنه با نگشت بمالند ولعاب او با اندكى روغن ياسمين سه روز ناشتا بنوشند شراى سوداوى را بالكليه رفع مىكند ومجربست مرازاد به فارسى مرو ازاد نامند ما سرجويه گويد كه آن يكشاخ باريك ميرويد وبقدر شبرى وقريب بجعده وزعب به حدى كه كوئى از ساق تا آخر در ميان پنبهء محلوج بسيار رقيقى است وگلش بنفش مايل بسرخى وريزه واز ساق تا آخر با برگهاى بسيار ريز ه آميخته وبسيار خوشبو وحقير در جبال فيروز كوه مكرر مشاهده واخذ نموده است وسطو اليس خشكى او را متر از كرمى دانسته واو مدر حيض ومقوى اعضا ومحلل رياح ورافع امراض باردهء رحم وجگر ومعده است وسعوط آب او با روغن بنفشه جهة سدد وتقوية دماغ وصداع بلغمى مفيد مرماهوس به فارسى مر وسفيد ومرو سفيد ومرو تلخ نامند نبات وشبيه بمر ما حور وبرگش شبيه بلبلات واز ان كوچكتر وگلش مايع به سفيدى وتخمش مدور بخلاف ساير اصناف كه طولانى اند ومرا از مطلق تخم مرو تخم اين صنف است كرم وخشك ونزد بعضى معتدل ومجفف ومفرح ودر همه افعال مانند مر ما حورد شكوفه او را امين الدوله سرد وتر دانسته است مر ماطوس مرو بريست وقسمى از مرو سفيد وبه فارسى دارمك نامند نباتش مانند رما هوس وبرگش شبيه به برگ خبازى واز آن كوچكتر وبا تشريف ودر افعال مانند مرماحوس است مرماحور براء مهمله ومعجمه مرو جبلى است وبه فارسى مرو خوش كوتيد ساقش زياده بر شبرى وباصلابت وبرگش ما خشونت ما بين تدوير ودرازى وما بين بتركى وسبزى ومايل براسفل وخوشبوى وملاصق ساق وطعمش تلخ وبا بشاعة وتخمش وغلافى قريب بتخم كتان وگلش مايل بتركى وزردى ودر آخر دويم كرم وخشك ومقوى معده وامعأ ومعين مستى شراب ومفتح سدهء دماغى وجهة خفقان سوداوى قى وغثيان وضعف جگر بار دو با شراب جهة درد رحم ودرد حوامل وبه دستور نطول طبيخ او وجلوس آن وفرش برگ تازهء آن در حمام بهترين ادويه صاحبان درد اعضا ورياح ظاهرى وباطنيست وقدر شربت از برگ وگل وتخم او تا دو درهم واز آبش تا يكوقيه ومصدع ومصلحش مورد وبدلش باد رنجبويه است صرى اسم عربى ومشتق از ممريست وبه فارسى آبكامه نامند واز ادويهء قديميه واختراع اطباى كلدا ينونست ماده او را فودج نامند ومذكور شد وبهترين او آنست كه آرد جو فودنج بريرا در تابستان خمير كرده بيست روز در آفتاب گرم بگذارند وهر روز بر همزنند وآب بر او بپاشند تا سياه

243