ومحلل ومقوى اعضا وعصارهء مجفف او بهتر از جرم اوست وطلاى او جهة او رام حاره وباد سرخ ودرد مفاصل حاره وسحيحى كه به سبب حر كه در بغل وران بهم رسد وسوختگى آتش ومنع ريختن مواد بچشم ودلوك او با كلاب جهة قلاع واكتحال او جهة دمعه واسترخاى پلك چشم وضعف باصره ودمعه مفيد ومضر سپرز ومصلح او بادام وشربتش تا يك درهم وبدلش سماق وتخم او بسيار مسمن بدن ويك مثقال او قاطع اسهال صفراوى ورافع خفقان وطلاى او جهة شرى وحمره ودرد نقرس بيعديلست ماميران قسمس از زرد چوبه است وشاخهاى نبات او از زمين مرتفع وبرگش شبيه بلبلاب ومايل باستداره وسفيد مايل بزردى وبا لزوجه وبيخ او پر شعبه وكوچك وكره دار وغير مستقيم ودر كرمهاى او ريشهاى باريكى شبيه بموى ومنبتش نزديك آبهاست وهندى او زرد مايل بسياهى وچنينى زرد وزبونتر از هندى وغير هندى وچينى مايل بسبزى مىباشد وتخمش شبيه بكنجد در آخر سيم كرم وخشك وقوتش تا بيست سال باقيست مفتح سدد ومقرح جلد وجالى ومدر ومحلل وشرب او جهة يرقان وپيچش ورياح غليظه وطلاى او با عسل جهة برص ناخن وگلف وبرص وجرب وآثار وخوائيدن او جهة درد دندان وسعوط او جهة ثقيهء دماغ واكتحال او جهة بياض وظلمت بصر وناخنه مفيد ومضر كرده ومصلحش عسل وشربتش نيم مثقال وبدلش بوزن او زرد چوبه ونصف او مراست ماركياه اسم فارسى نباتيست قريب بدو زرع وبرگش شبيه به برگ بيد وگلش زرد وقبهء او شبيه بسر مار ومنبتش حريم حنال آذربايجان واكثر از متوطنين وآنجا يك درهم او را كوبيده در شوربا كرده ميخورند وديگر از گزيدن مار وهوام متضرر نميشوند وشرط مىدانند كه يك هفته بعد از او چيزى سواى نان فطير نخورند واحتراز از ادارار منى وجماع نمايند وظن حقير آنست كه او احيون باشد والله اعلم ماليا نزد بعضى مرانست وبولس گويد درختيست در بلاد شام كه خوردن برگ او دفع سم افعى مىكند وطلاى پوست او كه سوزانيده باشند رافع برص وخوردن نشارهء چوب او كشنده است ماش از حبوبات معروفه است در آخر اول سرد ومايل بخشكى وقوتش تا سه سال باقيست لطيفتر از عدس واز ساير حبوبات كم نفخ تر ومولد خلط صالح ومسكن حرارة والتهاب صفرا وقابض وموافق كرده ومقوى عصب وبهترين اغذيه صاحبان تبهاى حاره است وجهة سرفه وورم لهاة ودرد سر وضعف باصره ونزلات وضماد او با آب مورد مقوى اعضا ورافع درد ضربه وسقطه ومحلل او رام وجالى گلف وبا سركه وجهة جرب متقرح ومنع عرق مؤثر وقاطع باه ومضر دندان ودير هضم ومصلح او در ضرر باه وروغن بادام است وآب قرطم وبدلش باقلى ودر مبرودين جوارش كمونى وخردل ومصطكى است واز خواص اوست كه با وجود برودت تحريك سود او جذام نمى كند ماش هندى حب القلت است ماس اسم هندى الماس است از احجار نفيسه وآتش وآلات حديدى وامثال آن در آن اثر نمىكند واز سر انديب خيزد وقسمى از او سفيد قريب برنگ نوشادر وشفاف ومسمى بنوشادريست وبزرگتر از باقلى مشاهده احدى نشده وقسم سفيد او كمتر از نشادرى وقطعات بزرگ از او يافت مىشود واو را باو قدونى وزيتى نامند وقسمى مسمى بقبرسى ودر سفيد مانند نقره ست وآتش در او اثر مىكند ولهذا نزد بعضى اقسام الماس نيست وگويند سرخ وسبز رنگ از آن مىباشد وبهترين او ما قدونى وزبونترين او سبز خالدار است در چهارم سردو خشك ونزد بعضى در چهارم گرم وقليل او قاتل وتعليق او مقوى دل ورافع خوف وباعث سرعت ولادت وغلبهء برخصم ومسدس او مانع صرع وگذاشتن او بر دندان مفتت تاوست بدون كلفتى واز خواص اوست كه بغير شكل مثلث شكسته نمىشود ودر جميع اجسام معدنى اثر مىكند وسرب در او مؤثر است ماركيوا اسم فارسى است ونار كيوا نيز نامند نبات او شبيه بدرخت ودر كنار آبها وزمين سخت ميرويد وشاخهاى او بسيار وتا بقدر پنج زرع وبر شكن وبرگش كوچكتر از برگ زيتون ونرم وگلش سرخ وشبيه بگل شب بو وثمرش در ميان برگها ومانند فندق ومايل بسياهى ودرجوف آن دانه سياه وبسيار نرم وقسمى از فلفل المأ است و چون گرسنه ولسبيله وساير حبوب را در آن جوشانيده خشك كنند طعم او را از فلفل تميز نميتوانند كرد ودر دويم گرم وخشك ومحلل رياح ورافع بواسير وضماد پوست خشك او بغاية سرخ كنندهء رخسار ورافع او رام بارده وآثار جلد وطلاى خاكستر جميع اجزأ ورافع گلف وفرزجهء او مدر حيض وطلاى برگ او با آب سترندهء موى وشرب دانه او با عسل محلل رياح ومخرج بلغم است ما سقودون دواى هندى است گياه او شبيه بريحان وبرگش مانند برگ مورد مايل بتدوير ودر رايحه مانند سنبل هندى وگل او شبيه بياسمين گرم وخشك ولطيفتر از ياسمين وبرگ او را جهة عطريه داخل روغنها ميكنند ودر جميع افعال قريب بسنبل است ما غر به فارسى بر وتيركى كجى نامند گوشت او نسبت بسيار لحوم سردتر وكثيف تر از گوسفند وموافق محرورين وفصل كرمى هوا ومضر سوداوى مزاج ومصلح او بادام ونارحيل وخرماست وميوها وترشيها وكشك با او بغايت مضر است وگوشت بزغاله مافوق ششماه بسيار با رطوبت وبهترين لحوم ومسكن غليان خون وملطف است وپيه بز محلل وبا قوة قابضه ومسكن دردها وروياننده گوشت زخمها وشراب او جهة رفع ستم رزاريح وحريرهء او با نشاسته وآرد برنج وجاورس جهة سحج واسهال كه از اغذيه بهم رسد وافراط عمل دواى مسهل وحقنه او با آرد جهة قرحهء امعا وضماد او با سركين او وزعفران جهة نقرس مفيد وطلاى سركين او بغايت محلل وجهة ورمهاى كهنه واستسقا وورم سپرز وسوختهء او الطف وجالى وبا سركه جهة داء الثعلب وبا عسل جهة جرب ووضح واو رام صلبه وسعفه وقروح

239