مكر قدر بسيار قايل وآن برندهء گوشت زياد زخمها ومنقى ومجفف آن ونطول او جهة درد وعصب وفالج وحقه او جهة قرحهء امعأ نافع وشرب بسيار صاف او بقدر نيم مثقال جالى معده وقصبهء ريه وحابس قى وغثيان واسهال رطوبى ومخشن ومصلح او روغن بادام است ونيم وقيهء آن جهة خون حامد خصوصا به سبب ضربه وسقطه در شكم منجمد شده باشد وجهة رفع سميت كزيدن رتيلا مفيد است ماليقراطن اسم يونانى مالى بمعنى عسل وقراطن آبست وماء القراطن كه مستعمل اطباست محرف اوست وآن عبارتست از ماء العسل كه دو جزو آب باران ويا آب صاف را با يكچز وعسل بجوشانند تا ثلث بماند ملين طبع ورافع قى وادية ادويهء قتاله وقراقر شكم ومقوى اعضاى بارده ومعده وجالى ومنضج بلغم غليظه ومقوى اشتها ومدر بول وحيض ورافع ضعفى كه از جماع باشد ومضراو رام حارهء احشا وصفراوى مزاج ومصلحش رب ميوهاى ترش وقدر شربتش تا سى مثقال است ما الحميه آبيست كه از بلاد هند وچين آرند غليظ وسياه وبدبوى وگويند از نوعى ماهى حاصل مىشود در سيم كرم وخشك وطلاثى او رافع وقروح وآثار حكه وجرب وجوشش لثه وشرب ربع در هم او جاتبر شكستگى اعضاست در يكروز وبه دستور در التيام عصب وعروق پاره شده بيعديلست مالون بناء ثبتاة فوقانى اسم آبيست كه از ماهى نمسكود ترشح كند وبه عربى ماء النون نامند گرم وخشك وحقنه او جهة اخلاط غليظه وورك وعرق النسا وقروح امعأ وطلاى او جهة ثقيه جراحات كهنه مفيد است ماست اسم فارسى لبن الحامض است ماهو دانه اسم فارسى دانهء نباتيست شيردار وحب الملوك نامند وغير حب السلاطين مسمى بدند است ساقش قريب بزرعى وبسطبرى انگشتى وبرگهاى ساق او دراز شبيه به برگ بادام وبرگ شعبهاى او ريزه مايل بتدوير وشبيه به برگ زر اوند طويل وگلش زرد وثمرش در غلافى مخروطى شبيه بخيار كبر ودر جوف آن سه دانه متفرق از هم وهر يك را غلاقى ديگر واز گرسنه بزرگتر وپوست او اغير مايل بسرخى وباطنش سفيد وشيرين وچرب وبيخ او باريك وشير او در سيم گرم وخشك وبرگ ودانه او در آخر دويم وقوتش تا دو سال باقيست وگويند از هند وعراق خيزد وآب مطبوخ برگ او با خروس بالدار مسهل ومحلل قولنج ورافع درد مفاصل ونقرس وعرق النسا وبلع نمودن دانهء او مسهل وشرب كوبيدهء او در اسهال قويتر ومخرج بلغم غليظ ومحترق وبلغم خام ومواد سودا وى ومضر ريه ومعده ومصلحش انيسون ومضر سفل ومصلح او كثيرا وقدر شربت از حب او از سه عدد تا شش عدد واز برگش تا دو درهم وشرب آب سرد معين فعل اوست وبالفعل بجاى ما هو دانه حب حب السلاطين مستعملست واو مفقود الوجود است ماهيز هرج فارسيست وبه عربى اسم السمك نامند وقسمى از قلومس است وبتركى سقر قوبروقى گويند گياهيست شيردار وبرگش مفروش بر زمين وساقش زياده بزرعى وگلش زرد ودر آخر ساق از جوانب او رسته بهيئة سرد وپوست ساق او مايل بزردى وبا اندك حدت واو مستعملست چون او را كوبيده در آب اندازند ماهى بيحس كردد وبر روى آب آمده ميميرد ودر سيم گرم وخشك ومسهل قوى اقسام بلغم مطبوخ تا سه درهم ومضر امعا ومصلحش كثيرا ونشاسته وانيسونست مازريون معرب از مازريتون فارسيست وبيونانى خاملا نامند نباتش بقدر درخت سماق وشيردار وبرگش شبيه به برگ زيتون وباريكتر وقسميرا برگ باريك ورقيق مايل به سفيدى وبزرگ وقسميرا برگ مايل بزردى وكوچك وضخيم وقسمى سياه لون وشير همه او در چهارم كرم وخشك وساير اجزا در سيم وزبونترين او سياه وغير مستعمل است وسفيد او بهتر از زرد وبرگش مسهل قوى ماء اصفر واقسام كرم ومواد سوداوى وبلغمى ورافع استسقاى زقى ولحمى ويرقان وضعف كرده وطلاى او جهة بهق وبرص وبا عصل جهة ثقيهء چرك زخمها ورفع خشكريشه ء آن وبا موم وروغن جهة جرب متقرح وبا سركه جهة ورم سپرز مفيد ومضر محرورين واطفال وضعيف البنيه ودو درهم غير مدبرا وكشنده وبدون تدبير ومصلح بغاية مضر جگر ومقيى ومورث غم وكرب وقدر شربتش با مصلحات از شش قيراط تا نيمدرهم وشير گياه او محرق واكال وكشنده وضاد او در بهق وبرمن جايز است وطريق تدبير آنست كه برگ قسم كبير او را دو شبانه روز در سركه بخيسانند وسه بار سركه را تغيير دهند پس شسته خشك كنند ونيمكوب كرده با روغن بادام چرب نموده در اسهال مواد سوداوى وبلغمى تربد وافثيمون وهليله زرد وگلسرخ ورب سوس وزيره ونمك هندى ودر اسهال ماء اصفر ايرسا وتوبال النحاس واسارون وعصارهء غافث وافسنتين وسنبل ومصطكى وامثال آن اضافه نمايند وشرب او با آب عنب الثعلب وآب رازيانه وخيار شنبر اولى است واگر يكوقيهء آن را در سه رطل آب بجوشانند تا بثلث رسد وآب صاف او را با يكوقيه روغن بادام شيرين بجوشانند تا روغن بماند واز آن روغن از يك مثقال تا سه مثقال بنوشند بيغايله است ماميثا اسم نبطى نباتيست شبيه بخشخاش بحرى ممعروف بخشخاش مقرن برگش مايل به سفيدى وبازوايد مثل اره وبا زغب وبا رطوبة چسبنده وگلش زرد مانند خشخاش ساحلى مقرن وثقيل الرايحه وتخمش بقدر كنجد وسياه وثمرش مانند خشخاش مقرن وبيغلاف منحنى مىباشد بخلاف خشخاش بحرى وشاخهاى خشخاش ساحلى در زمستان ميريزد ودر بهار عود مىكند بخلاف ما ميثا كه اثرى از او ظاهر نميماند ودر سرطان مىرسد وآن را كوبيده قرص ميسازند بهئيته بلوطى موقوتش تا هفت سال باقيست در دويم سرد وخشك وبهترين او زرد مايل بسياهى قوى الرايحه با تلخيست كه چون در آب حل كنند زرد باشد رادع وقابض

238