برگش بسيار باريك مىباشد وبا حدة وبسيار ملطف وجهة درد معده وامعأ وخوشبو كردن دهان قوى الاثر است إلى كراث بفتح اول وبتخفى ثانى اسم عربى درخت كوهى است برگش دراز وباريك وشاخها نرم وپرشير ودر بلاد حجاز بسيار است وعشبه السباع نامند شير انرا در اطعمه كردن رافع جذام دانسته‌اند گرسنه اسم عجمى نوعى از جلبانست وبه فارسى گاو دانه نامند وبه عربى حب البقر گويند وآن دانه ايست مدور قريب به نخودى وتيره رنگ مايل بسرخى وتلخى وتندى وغير ماكولست در اول كرم ودر دويم خشك ومدر بول وملين طبع ومنقى سينه وشش وبا ترياقيه وجالى وتقطيع ومفتح سدد وآرد او كه بعد از خيسانيدن ومقشر كردن بعمل آورده باشند مسهل ومحرك باه مبرودين وبا سركه رافع عسر بول وچرب كردهء او با روغن كنجد مسكن زجر ومغص وبا عسل وكردكان مسمن بدن وطبيخ او با عسل جهة سرفهء رطوبى وثيقهء رحم وعسر النفس وبا سركه جهة يرقان وسپر ناوفع وضماد او جاذب خون بظاهر جلد است وجهة جرب شكستگى اعضا وسعفه وشقاق ونار فارسى وتحليل وصلابات وقروح خبيثه وساعيه والتيام جراحات عميقه وبا زراوند زجرج جهة رويانيدن گوشت بن دندان وبا سركه وافشين جهة گزيدن سگ ديوانه واقى وگزيدن انسان سگ ديوانه گزيده وبا آب دخلى جهة برص وبزرگ كردن عضو مؤثر ودر سرخ كردن رخسار قويتر از ساير ادويه است ومولد خلط فاسد وزيادهء او مدر خون ومورث اسهال وموى ومصلحش كلاب وكل معاست وقدر شربتش تا سه درهمست كردناك كبابى است كه بعد از نيم پخت كردن مرغ وامثال او بر آتش برشته كنند جهة مرتاصنين ومعدهء حار وتقوية بدن مفيد ومضر معدهء ضعيف ومصلحش هيفتج است كرو يا به فارسى زيرهء رومى وشاه زيره وقربناد گويند از زيره ودرازتر وباليده تر ومايل بزردى بستانى او بقدر زرعى وبرگش مانند شب وگلش سفيد وبيخش مثل زردك وپختهء او ماكولست وبرى او قردماناست وگلش مايل بكبودى مىباشد ودر ساير صفات مانند بستانى است ومذكور شد در آخر دويم كرم ودر اول سيم خشك وضعيفتر از قردماناست ومحلل رياح ونفخ وملطف وقابض طبع ومصلح اغذيهء نفاخ ومدر بول وحيض وعرق وشير وهاضم ومانع صعود بخارات بدماغ ومحرك اروغ واشتها ومانع تخم وترش شدن غذا در معده وجهة اخراج حب القرع وكرم معده وخفقان بارد وضيق النفس ورياح كرده ومثانه ودرد معده ومغص وتقويه بدن وقربه كردن او وتحليل بغم وگزيدن عقرب نافع است وخوردن او بقدر سه درهم با روغن زيتون كه بقدر يكوقيه باشد تا يكهفتة جهة اول استسقا مجرب ودر سركه پروردهء او موافق محرورين است وقدر شربتش تا پنج درهم است ومضر ريه ومصلح آن عسل وصعتر ومضر كرده ومصلح او كثيرا وبدلش فرو ماناست وانيسون وريزه كركى به فارسى كلنگ وبتركى دورنا نامند گوشت او در دويم گرم وخشك ومفتح سدد ومقوى بدن ومحلل قولنج وديرهضم ومولد خلط غليظ است ومصلح او آنست كه يكدو روز بعد از ذبح با سركه وروغنها استعمال نمايند وچينه دان او حابس اسهال ومهر يارس گويد كه دو درهم از خشك سائيدهء او با آب نخود مطبوخ جهة درد كرده ومثانه مجربست وسرگين او رافع گلف وخون او مسكن نقرس ومغز سر او جهة شبكورى وبا زبد البحر وسرگين سوسمار وشكر جهة بياض چشم وبا آب جلسه جهة تحليل او رام وموى وسوخته او جهة بواسير نافع وسعوط زهرهء او با آب چغندر سه روز با آب مرزنجوش به سور سه روز تا يك هفته رفع لقوه مىكند ومجرب دانسته‌اند بشرطيكه در آن ايام روغن كردكان بياشامند وبمالند وبروشنى نگاه نكنند واكتحال او جهة نزول آب وشبكورى وناخنه وآثار آبله وطلاى او جهة برص وجرب متقرح قوى الاثر است وسعوط زهره دوماغ او از هر يك يكقيراط با روغن زنبق رافع نسيان وسفيدى موى سرو ريش است بشرط تكرار ودر تقوية حافظه بيعديل وآشاميدن بيه او با سركه عنصل جهة ورم سپرز بغايت مؤثر است كركدن حيوانيست از جايش بزركتر وپوست او سياه وچين دار ودر غايت صلابت وشاخ او منحصر در يك عدد بشكل كله قند واز بروى بينى او رسته وصورتش بخوك اشبه است بخور شاخ او جهة بواسير وعسر ولادت وگريزانيدن هوام نافع وآشاميدن آب از ظرفيكه از شاخ او ساخته باشند جهة رفع بواسير سفيد وطلا كردن پيه او مورث مهاتبست كرش شكنبه ورودهاى حيوان را شامل است وبهترين او از گوسفند وبز جوانست وبعضى او را سرد وخشك وجمعى آن را كرم وتر دانسته‌اند كثير الغذا ودير هضم ورافع تعفن غذا در معده است ومولد خلط غليظ ومورث بلادت وسكته وصرع وتاريكى چشم ومصلح او مهرا پختن در سركه وادويهء خوشبو است كركرهن بيخيست شبيه بسنبل رومى واز آن سرختر ودر جميع افعال مانند عاقرقرحا است ونزد جمعى تاوانياست كركم لغة يونانى وبمعنى اصفر است ونزد جمعى مراد از آن زعفران ونزد برخى ماميران ونزد جمعى عروق الصفر است كركند اسم فارسى سنگى است شبيه بياقوت سرخ ونزد بعضى عبارتست از لعل وبعضى جنس ديگر شمرده اند كروان مرغيست از گنجشك بزرگتر وپاهاى او درازتر ودر طبع مانند عصفور است كرم دانه ثمر درخت مثنانست كركدن زياد سنگيست شبيه بياقوت سرخ ونزد بعضى عبارتست از لعل وبعضى جنس ديگر شمرده اند مروان مرغيست از كنجشك بزركتر وپاهاى او درازتر اسم صنوبر صغار است كرسف اسم قطن است كركيش وكركاش اسم اقحوانست كركمان اسم فارسى حند قوقاست كروياى برى وفارسى ورومى وجبلى قردماناست كراث رومى راسن است كراث الكرم كراث بريست كراث البقول وكراث المائده كراث بستانى است كرفس رومى قسم اخير خواه است

219