در جميع افعال ساق او قويتر از برگ وغرغرهء طبيخ همه اجزاى او منقى دماغ ومفتح سده است وقدر شربت از آب او تامنست درهم است كه با عسل وسركه وشكر بنوشند واز بيخ او تا سه درهم ودر مطبوخات تا هفت مثقال ومضر مثانه ومصلحش انيسون ومضر معده مخرورين ومصلح ان سكنجبين است بيسكج در اصفهان سوسك نامند وبتركى ماسيوا چيچكى وآن چهار قسم مىباشد ونبات همه شبيه است بكشنيز يكى مايل به سفيدى وبا رطوبة لزجه وگلش زرد وساقش متوسط ودر سطبرى ودرازى وبيخش تلخ وكوچك وپر شعبه مانند خربق سياه ومنبش نزديك آبهاى جارى وقسم ديگر شبيه تبسم اول وگلش بنفش وبسيار تند است وقسم سيم نباتش بسيار كوچكتر وگلش زرد طلائى وبسيار بدبوى وقسم چهارم گلش سفيد است واقسام آن در سيم گرم وخشك وبا حدت ومحرق جلد وضماد تازه او در اندك زمانى موجب جراحت ودر اعضا وبا روغنها جهة جرب حيوان وانسان وتقشر حليه وبرص ناخن واقسام ثاليل وداء الثعلب ونطول مطبوخ او جهة سعفه وبيخ خشك او در عطسه آوردن قويتر از كندش وطلاى او از خارج جهة درد دندان واز داخل جهة ريزانيدن آن وحمول او جهة اخراج جنين ومشيمه واحتباس حيض نافع ودو مثقال او كشنده وچون با مثل او آرد گندم خمير كرده بر عضوى بگذارند نايب مناب داغ است كبابه دانه ايست قريب بحب بلسان وخوشبوى ومايل بسياهى ومغز او سفيد ودرخت او مانند درخت مورد واز هند خيزد وافلنجه نوعى صغير اوست وقوتش تا ده سال باقيست ودر دويم گرم وخشك وبغايت لطيف وملطف ومفتح قوى سدد احشاد كرده ومخرج سنگ وبول محتبس آن وجهة امراض جگر وسپرز ورياح وخفقان وصاف كردن آواز ورفع درد سر مزمن واسهال و معده واحشا وخوشبو كردن دهان وامراض لثه وضماد او با پيه حيوانات جهة تحليل او رام وبا غاليه ها جهة خوشبوئى رايحهء بدن وتقوية آن نافع وطلا كردن خائيده او بزنصليب بغايت ملذذ جماع است ومضر مثانه ومصلحش مصطكى وشربتش يك مثقال وبدلش قاقله ودارچينى است كبريت به فارسى كوكرد نامند وآن اصل حار مواليد وزيبق اصل بارد آن وچهار قسم مىباشد يكى سرخ شفاف ولامع وكبريت احمر نامند ويكى زرد ومايل بسبزى واو را مصطكا وى واصابعى نامند ويكى سفيد ومسمى بكوكرد فارسيت وقسم چهارم مايل بكبودى واو را كبريت اسود وكدر نامند وآنچه از طبيخ آب چشمهاى كرم واز خاك بعض اماكن بهم مىرسد مايل بسياهى مىباشد وبهترين او احمر است ويا اصطلاح اهل كيميا اكسير مصنوع در تمايت سرخى ومسمى بكوكرد احمر است نه معدنى او واقسام او در آخر سيم گرم وخشك است وكرمى او غالب است بر خشكى وقوتش تا سى سال باقيست ودر غايست دهنيت وتدبيرا وبطريقى كه محترق نكرد واز اسرار عظيمه ودر غايت اشكالست ومحلل وملطف ومسخن ومجفف وجالى وجاذب وشرب او مقاوم جميع سموم وبازردهء تخم نيم برشت جهة سرفهء رطوبى وربو واخراج چرك وبلغم سينه وشش ورفع يرقان وزكام و ونزله جهة جذام وجوششهاى سودا وى عجيب الاثر است وبا سركه ونطرون وعلك البطم جهة قلع آثار وحكه وجرب نو بهق وبرص ناخن ونقشر جلد وداء الحيه وداء الثعلب وآكله وقروح رطبه وبا حناجهة قوبا وبا سركه وقيموليا جهة سعفه وبا جند جهة تحليل صلابات وبا حب الفار جهة امراض بارده ماديات ونيموزن او كو كرد وصمغ عربى جهة سعفه وقروح سو قوبا مجرب وبا بورهء ارمنى وعسل وادويهء مناسبه جهة نقرس نافع ودز ورا وبر بدن قاطع عرق وسعوط او جهة سكته وشقيقه مفيد وبخور او حابس زكام ونزله ومسقط جنين است بسرعت وباعث گريزانيدن هوام وبخور وقطور او رافع مرى وثقل سامعه ومضر معده ومصلحش كثيرا وشير تازه وشربتش از دو دانگ تا يك مثقال وبدلش در اكثر افعال زرنيخ ومصعد او جهة تكليس معادن ورفع چرك او بيعديل وسفيد كردهء او نايب مناب جوهر زرنيخ است وروغن كوكرد نبهجى كه ساختن او در دستورات مذكور است جهة جميع دردهاى بارد وجرب وحكه وسعفه وقو با بيعديلست وعرق گوگرد بغايت مجفف وسريع النفوذ ومحرق ومفرح جلد وجالى ورافع رطوبات ومسخن ومحرق اخلاط وماليدن او بر دندان رافع گوشت فاسد بن دندان وكثافات آنست وطريق عرق گرفتن در دستورات مذكور است لبد بكسر اول وجزم ثانى به فارسى جگر نامند وبهترين او جگر اردك ومرغ پروارى وبعد از آن جگر بزغاله است كرم وتر وغليظ است ودير هضم وخونى كه از او بهم رسد قبول عفونت بسرعت مىكند ومصلحش آبكامه وسركه وكباب او با نمك وصمغ عربى جهة قرحهء امعا واسهال قوى الاثر وجگر بز بالخاصية محرك صرع مصروعين است وبتجربه رسيده وخواص جگر هر حيوانى در اصل آن مرقوم است كباب اسم عربى گوشت بآتش برشته است واختلاف خواص آن بحسب اختلاف لحوم وبهترين او گوشتهاى لطيف است كه در پختگى وبرشتگى جميع اجزاى او يكنفر باشد وآن مولد خون متين ومسمن بدن ومسخن كرده ومحرك باه واشتها وموافق معدهء مرطوبين ومقوى اعضا ودير هضم وبعد از هضم مولد خون صالح وناسماق وكشنيز وادويهء حراه حابس اسهال مفرط رطوبى ومورث صداع ومصلحش سكنجبين است وخوردن آب بعد از كباب بغايت مضر است كبريت الدخان نوشادر است كيش مغر است كيست اسم فارسى حنظل است كبيج بطارخ است كبوه نوعى از يتوعانست كباب شامى اسم فارسى طبابيج است كسر كازرونى اسم شيرازى خرنوب شاميست كبك اسم فارسى قبح است

215