بهم مىرسد وبهترين او سفيد سبك وزنست كه با اندك ماليدن از هم ريزد وبا طبقات وبزرگ مقدار باشد اين قسم را انثى نامند وقسم ونرابى طبقات ودر صفات بخلاف انثى است واستعمال او جايز نيست وقسم سياه او از سموم وزر رو سرخ او قريب بسمومند وشرطست كه بدون كوفتن بر روى پرويزن بمالند تا لطيف او بگذرد واجزاى سميه او شبيه بناخن چيده است بماند چه هر گاه كوفته شود اجزاى رويه هم از پرويزن ميگذرد وقوتش تا چهار سال باقيست ومركب القوى درد دويم گرم وخشك وباحلاوت وتندى وتلخى ومسهل بلغم وسود او صفراى مخلوط بهريك ومحلل نفخ ومقطع مواد غليظ ومفتح سدهء جگر وكرده وپاد زهر گزيدن افعى وعقرب وبغايت مقوى عصب وجاذب مواد از اقاصى بدن ومقوى دل ومفرح بالعرض ومدر بول ورافع دهن عضل وبا هليلهء كابلى ومصطكى منقى دماغ ورافع شقيقه ودردسر مزمن وبا رب سوس وانيسون جهة درد سينه وسرفه وضيق النفس وامثال آن وبا آب جهة قطع نزف الدم وبا فا واينا جهة صرع وبا ريوند چينى جهة امراض جگر ومعده وبه تنهائى جهة ترش شدن طعام در معده ونزلات وبا رازيانه جهة سنگ كرده ومثانه ودرد كمر واحشا وكرده وبا شراب جهة سموم وبا سكنجبين جهة سپرز ويرقان سددى وبا مثل او اسارون جهة استسقا وبا عسل جهة قولنج وانواع رياح وبا صبر جهة عرق النسا ومفاصل وتبهاى نوبه ولرز وامراض اعصاب واختناق رحم وقرحهء آن وبا جذ جهة اقسام قولنج وحقتهء او جهة تبهاى وبائى وقولنجها وغرغرهء او با مينفج جهة ورم باردهء حلق نافع وداشتن او با خود مانع گزيدن عقرب واقسام زبون او مهلك ومورث كرب ومصلح او در همه احوال جند است وقدر شربتش تا يك مثقال است وبدلش نصف او تخم حنظل ونزد بعضى مثل او تر بد وربع او زنجبيل ونزد جمعى دو چندان بسفايح است غاليه از مركبات قديمه ومخترع او جالينوس است واصلى او مشك وغبر وروغن بان وحسن لبه وعرقهاى خوشبوست كه بحسب احوال عود ومشك ورامك وموم ولادن وامثال او اضافه نمايند ودر دستورات چند قسم او مذكور است جهة اصلاح حال رحم وتقوية دل ولذت جماع ورفع امراض فرج وفالج ولقوه وحذر وتقوية قوتها وارواح واعضا مؤثر است غازا ياقى اسم تركى گياه آطر بلاست ودر لرستان وكوهستان پاى غازان نامند غاسول رومى ابوقانس است غاسول اشنانست غالى اسم يونانى لبن است غابس بفتح غين وتشديد باء اسم عنب الدب است غالوطى اسم يونانى ترمس است غاغاطى اسم يونانى حجر لحاغيطوس است غاغه فودنج است غابانك شابانج است عنپر ا به فارسى سنجد وبتركى ايكده نامند وبهترين او بزرگ مقدار شيرينست در اول سرد ودر دويم خشك وقابض وقليل الغذاء موافق امزجهء اطفال ومقوى معهد ومقوى ماسكه ومانع انصباب صفرا بمعده وصعود بخارات بدماغ وجهة قى واسهال صفرا وى وسحج وسيلان رطوبات وسرفهء حاره وصداع نافع ومضر قوهء هاضمه ومصلحش شكر وقدر شربتش تا پنجاه عدد است وشكوفه او سفيد مايل بزردى وبسيار خوشبو ومحرك باه خصوصا در زنان ودر دويم گرم وخشك ومفتح سده ومحلل رياح ومقوى دل ورافع لرز تبهاى بارده وجهة امراض جگر مثل استسقأ ويرقان وامراض سينه مانند ربو وقرحهء ربه وامراض دماغ ومثل فالج وكزاز نافع ومهراى او در روغن زيتون جهة مفاصل واسترخاء ودراز كردن موى مجرب وقدر شربتش يك مثقال است وعرق گل سنجد محلل رياح معده ودر جميع افعال مانند جرم آن وازا ضعيفتر است غبار الرحى به فارسى كرد آسيا نامند وسعوط او جهة قطع رعاف وضمادش جهة منع ريختن مواد بچشم وتقوية اعصاب نافع است غباريه عنب الدبست غبرى درخت سدر خاردارست عذاف نوعى از كلاغست بقدر زاغچه واغبر سياهى غالب ومنقار وپاى او سرخ نيست بخلاف زاغچه كه سياه ومنقار وپايهاى او سرخست گرم وخشك وگوشت او صلب ومولد خلط فاسد ومطبوخ او با شبت جهة رياح تهيگاه ودرد زانو نافع وزبل وزهرهء او جالى وشد ورافع آثار ومقوى باصره است غراب اسم جنس گلاغ است وابلق او را غراب ابقع وسياه وبزرگ اوكه موسوم بغراب اسود است بتركى قوز قون گويند وسياه كوچك اوكه در گشت زارها بسيار مىباشد مسمى بغراب الزرع وبه فارسى كلاغ سياه نامند وآنچه از كلاغ الزرع كوچكتر ومنقار وپاهاى او سرخست به فارسى زغن وزاغچه گويند وغير غدافست ودر خواص مانند غراب الزرع واز صنف اوست و كلاغ سفيد كه ابقع باشد در دويم كرم وخشك وخوردن او در قطع باه مجرب دانسته‌اند وتعليق چشم او مورث بيخوابى واجتناب خوردن گوشت او بغايت اولى است وزاغ بغايت روى الغذا در سيم كرم وخشك ودر خواص مثل غداف وجلوس در طبيخ او جهة رياح مفيد است وچون زنده او را در ظرفى گذاشته بابرادهء حديد وترشيها مثل سرك وآب ترنج چهلروز در سرگين است اسب دفن كنند تا حل شود جهة خضاب مجرب دانسته‌اند وگويند تا مدتى مديد رنگ او تغيير نمىكند ودر تغيير رنگ وضح ورويانيدن موى مجربست وكلاغ سياه وزاغچه در اول گرم وخشك ومولد خون صالح ومحرك باه ومضر محرورين ومصلحش سركه است وزهرهء اقسام كلاغ جهة بياض چشم وناخنه وزبل آن جهة برص

190