رحثيست كه از جزاير چين وهند خيزد وگويند بعد از قطع درخت مخصوص مدتى در زمين دفن مىكند تا بصفات مذكوره منصف شود وانچه زياده در خاك مانده باشد ست وسبك ومنقش مىباشد واو را مولد قمل دانسته وعود قمارى نوعيست كه احتياج بدفن ندارد واقسام عود هر يك باسم بلد آن موسوم اند مثل سمند ورى وهندى وغيرهما وبهترين او سياه وصلب وبراق وخوشبوى وتلخست كه در ته آب نشيند وآن مندليست وقمارى وهندى كمرنگ تر از آن وسمند وريرا دنيه غالب وبرى وجبلى او با خطوط سفيدانه وهر چه بر روى آب ايستد فاسد است ودر آخر دويم كرم ودر سيم خشك وقاطع اقسام بلغم ودر تقوية معده وبيعديل ومفرح ولطيف ومفتح سدد ومختلل رياح ومقوى دل ودماغ وجگر وحواس واعصاب واحشا وحابس طبع ورطوبت معده وعفونت او وادرار بول كه از برودت ورطوبت وضعف مثانه باشد وهاضم وحافظ صحت حوامل وجنين وربو وخفقان وسرفه وضيق النفس واستسقا وغشى وغثيان وسپرز وتقوية باه نافع ومطبوخ او با شراب ريحانه پاد زهر سموم وبخواره محلل رطوبات دماغى ومقوى دل ودماغ وسوختهء او در جلاى دندان مجرب ومضر مجرورين مصحلش سكنجبين وكافور ومضر سفل ومقعد ومصلح او صمغ عربى گلاب وشربتش تا يك مثقال وعود برى پنج قسم ماده عنب الدبست كه بتركى مردار اغاجى نامند ودر كرمان بسيار مىباشد بسطبرى ساعد واز زرعى زياده وابلق وباد پنبه وخوشبو است ودر افعال بسيار ضعيفتر از عود هندى وبدل او نمىشود عود الحيه دوائيست كه او را مؤمن فروى ذكر نموده وقبل از او كسى مذكور نساخته وآن نباتيست كه از بلاد بربر وبلاد وسودان بسيار خيزد وشبيه بسوسن وبيخش شبيه باصل السوس وباصلابت وخشونت مانند عاقر قرحا وتلخ وتند ودر سيم كرم وخشك وترياق جميع سموم ونگاهداشتن او مانع گزيدن هوام وچون مار دارندهء او را ورا به بيند حس وحركت از او ساقط كردد ومفرح ومقوى حواس ومحلل رياح غليظه وتدوين مطبوخ او در روغن زيتون رافع عرق النسا و دردهاى بارده است در همانساعت وشربتش نيم مثقال است عود العطاس نزد بعضى كندش اشت ونزد جمعى بيخيست بقدر نكشتى سر او سطبر وطرف ديگر باريك مانند ميخى وتيره رنگ ودرونش سفيد وشاخهاى او باريك وانبوه شبيه يكباه برنجاسف وبرگش شيعه به برگ زيتون وقبهء او كوچك وشبيه ببابونه وتند بوى وعطسه آرنده وبيطاران در جراحات دواب استعمال مىنمايند تازهء او در آخر دويم كرم وخشك او در آخر سيم يابس ومعطس قوى وجالى ومحلل وضماد او رافع نمش وكلف وبرص وخون مرده تحت جلدست عود الير نزد جمعى چوب انا غورس است به سبب خاصيت او در سير ولادت وعبضى بجهة قضاى حوايج وبسر آن چوب خطمى وچوب محلب وقومى اراك را دانسته‌اند عود القروح نزد بعضى عاقر قرحا وبعضى وجست وبعضى گويند بيخيست باحدت ونبات او شبيه برازيانه وبقدر قامتى وشاخهاى او مثل ريباس عريض ودر شام بسيار است در سيم گرم وخشك ودر جميع افعال مثل وجست ودر بعضى خواص مانند عاقرقر حاست عود البخور عود قماريست عود البرق دار شيشعانست عود الريح اسم مغربى ارعيس است ونزد جمعى فاوانيا ونزد بعضى ماميران ونزد بعضى وجست عود سيا اسم رومى بسباسه است عود بلسان شاخ درخت بلسانست وبلسان مذكور شد وچون بالفعل مفقود است شاخ درخت بشامر ابدل ميكنند در جميع افعال از آن ضعيفتر است عود الفالو ذج ابوخلسا است عود الوج وجست عود صليب فاوانياست عود الدرقه محروث است عهن صوفست عينون سناى بلدى ودر مغرب كثير الوجود است ساق وشاخهاى او ما بين سياهى وسرخى ودراز وباريك وصلب ومملو از برگ شبيه به برگ مورد ودر هر شاخى كلى مدور وبقدر درهمى ومايل بسياهى وبسيار تلخ و بعضى او را از اقسام ماهى زهرج دانسته‌اند در اول سيم گرم وخشك ومطبوخ تازهء او با انجير مسهل بلغم وسود او جهة درد ورك مفيد وبغايت مورث كرب ومضر احشاست وصنف ديگر او شبيه بقسم اول وشاخهاى او دراز ومايل به سفيدى وگلش وزرد است مسهل بلغم وسودا وبيغايله تر از قسم اول وجهة درد مفاصل وامثال او نافع ومغثى ومصلحش عناب وانيسون وشربتش تا دو درهمست عين الديك به فارسى چشم خروس نامند دانه ايست سرخ وصيقلى وبراق ومدور ومايل به پهنى ودرخت آن قريب مدرحث فلفل وخوشه او شبيه ببطم واز جبال ركن آرند ونزد بعضى ثمربقم است در سيم گرم ودر رطوبت وخشكى اختلاف كرده اند ومفرح ومقوى اعضا وبغايت مقوى باه ومولد منى به حدى كه كثرت جماع موجب ضعف نشود وحافظ قوتها ومانع پيرى وجزء اعظم معجون ملوكى وحافظ الصحه است ومصدع محرورين ومصلحش كشنيز وشربتش يك مثقال وبايد كه با شير تازه وترنجبين وشكر استعمال كنند عيد بكسر اول نباتيست كوهى وشاخهاى او بى برگ وگلدار ودر رفع جراحات تازه قوى الاثر دانسته‌اند عين الهدهد اسم مغربى اذان به فارسى روميست ودر افريقية بجهة عرق النسا استعمال مىنمايند عين البقر اسم نوعى از انگور وبلغة مغربى نوعى از آلوست واقحوان را

188