تلخ شامل است صار فر مرغ حق گوست واز جنس بوم وكوچكترين اصناف او در افعال مثل اوست صابون القاف وصابون اليثاب شجره ء ابى مالك است صار وصار روان لوف الصغير است صاحيه جرز است صبر بكسر باء عصاره وبناتيست برگش شبيه به برگ كلم وبسيار ضخيم وشبيه به برگ رفع يمانى كه در مازندران انجير بغدادى نامند وبيخش بقدر شلغم واز يك بيخ زياده بر ده عدد ميرويد ومملو از رطوبت در غايت تلخى وچون مدتى بگذرد واز وسط برگها ساقى ميرويد قريب برزعى وپر از رطوبت عسلى با اندك حلاوة وكريه الرايحه وثمرش مثل غوره خرما ودر آخر سرخ مىشود وآنچه از جزيرهء سقوطر بلا ويمن آرند زرد مايل بسرخى وزود شكن وبراق وخوشبو وبهترين اقسام است وقسم عربى مايل بزردى ودرخشندگى او كمتر است وقسم سميحانى كه صبر فارسى نيز گويند بدبوئى و سياهى او غالب وبى درخشندگى وزبونترين اقسام است ومحمد بن احمد گويد نوعى ديگر مسمى بخضرى مىباشد كه بعد از سقوط بهتر از عرباء وفارسيست وهر چه از هفت سال بلكه از چهار سال بگذرد وآنچه بد بو وسياه وبى درخشندگى باشد استعمال او جايز نيست وبايد در سائيدن صبر مبالغه نمايند ودر هواى بسيار سرد وبسيار گرم ودر مزاج جوانان ومحرورين وضعيف الاحشا خصوصا با صاحبان ضعف جگر وامعا وسدهء ماساريقا وبواسير وعلل مقعد استعمال نبايد كرد وصبر در دويم گرم ودر سيم خشك ومسهل قوى موادى كه مهيا وجمع بوده باشد وضعيف الاثر است در آنچه مهياى وقع نشده باشد ومخرج سودا وبلغم غليظ مائى وصفراى مائى ومفتح سواى سدهء جگر ومحلل رياح احشا ومجفف بيلذع خصوصا شسته او وبا مصطكى منقى دماغ است وجهة مفاصل مفيد و با غاريقون جهة ربو وثيقه سلينه وبا گلسرخ ومصطكى جهة امراض معده وبا آب سردو جهة نفث الدم سينه وبا ادويهء مناسبه جهة يزمان وجميع امراض سودا وى واخراج اقسام كرم وامراض سپرز وكرده ورفع تشنگى كه از صفراى مخلوط بلغم باشد مفيد وبالخاصية مضر جگر ومقعد واكثار او مورث السهال دموى وكهنه او وانواع زبون او گاه باشد كه تا سه روز در معه بماند وباعث كرب كرد و ومصلح او مقل ازرق ومصطكى وپوست هليله زرد وكمتر او زعفران وافسنتين وشربتش يك مثقال وبدلش در او رام وجراحات دو چندان آن حضض ودر اسهال نيم وزن او تربد وقدرى سقمونياست وطلاى او حافظ جثه ميت از فساد وجهة ضربه وسقطه واو رام ورفع آثار ونزلات وصداع ونمله وجمره وآكله وقروح خبيثه وبا آب كشنيز جهة باد سرخ وشرى وبا مغز تخم كدو جهة جراحت بينى وبا مورد و شراب جهة سياه كردن ودرازى موى نافع ورفع قمل ورويانيدن موى كه از كچلى ريخته باشد مجرب وغسول او با سركه جهة سعفه وخزاز وداء الثعلب واكتحال او مقوى نور بصر وجهة سلاق وجرب وحكه ومطبوخ او با آب كندنا وسلج الحيه جهة سقوط دانه بواسير وامراض مقعد بيعديل وزور او مجفف زخمها والتيام دهندهء او وجهة قروح قضيب وفرج واعضاى عصبانى بغايت نافع وبا استخوان پوسيده بالسويه رافع نواصير وآكله مجربست صيا را تمر هندى است صباوه اسم صبر است صينى عصارهء سناى مكى است كه از آن قرومه ميسازند وبجهة رفع او رام بغايت مفيد است صحباة به فارسى ماهيانه نامند ومعمول لارو ساير مواضع است وبا نان ميخورند وطريق عمل آنست كه ماهى ريزه را با آب ونمك در ظرفى كرده چند روز بگذارند تا مفتح شود پس بر همزنند وصاف نمود استعمال كنند در دويم گرم وخشك ومجفف رطوبات معده ورافع بدبوئى دهان كه از رطوبت معده باشد وجهة فالج ودرد ورك وامراض بارده ومداومت او در رفع بدبوئى عرق نافع ومولد خلط سود اوى وامراض آن ومحرق خون ومورث قشنگى وتعفن اخلاط ومصلحش بالخاصية زنجبيل است واستعمال سركه وترشيها ودر بعضى امزجه شيرينيها صدف با حلزون مرادف است وگويند حيوان او مخصوص بحلزون وپوست صلب او مخصوص صدفست وحلزون مذكور شد ومراد از مطلق صدف مرواريد است ودر سيم سرد وخشك وسوختهء او مجفف وجالى ومسدد وحابس اسهال ونزف الدم ونفث الدم وجهة تقوية لثه ورفع زخمهاى كهنه وآكله وجلالى دندان ونفوخ او جهة رعاف وبخور او جهة بواسير وطلاى او با سفيدهء تخم مرغ جهة سوختگى آتش وبا ادويهء مناسبه جهة گلف وبهق ورونق بشره واكتحال او جهة قرحه چشم وسلاق وموى زياد نافع وضماد سوخته جف الغراب وبا سركه جهة ثاليل ودانه بواسير مجرب دانسته‌اند نو قدر شربتش تا يك درهم وبدلش شاخ كاو كوهى سوخته است ومهر يارس گويد كه صدفى كه هنز مرواريد او بسته نشده باشد چون بسوزانند طلاى او رفع خنازير مىكند وجالينوس ميكويد كه صدف هندى محرق بالخاصية رفع درد فؤاد مىكند وچون صدف را نرم سائيده با سركه بر بنا گوش طلا كنند رفع صداع دايمى نزلى كند صدف الفرفير وفر فور نيز گويند نوعى از صدف مايل بسياهى ودر عانت صلابت وبخورش مخرج مشيمه ورافع اختناق رحم واكتحال سوخته او در غايت جلاست صدف البواسير معروف نجف

171