فرموده كه ضماد بيه وگوشت او مويرا مىبرد وتعليق جردون بر بازوى راست مهيج باه وشهوت جماع است وبه دستور تعليق مهره پشت او كه قريب بكردهء او باشد بر كمر شخصى باعث شده قوه جماع است واز محمد بن احمد نقلنموده كه خوردن يكقيراط از چشم راست او كه خشك كرده باشند با آب سداب البشه قاطع منى است واز چشم چپ او بانخود سياه مطبوخ ودو استار روغن گاو بغايت محرك باه ومسخن كرده وچون حردو نيرا باسم صاحب عرق النسأصيد كرده رگ باطن ران او را جسته موضع را شكافته آن را كرا باسم صاحب عرق النساء قطع كند وبعد از آن با دست ريزه نمايد بدون آلتى بالخاصية رفع آنعلهء مىشود وگويد مجربست ومكرر بصحت رسيده وخورد نكوهش مرق او مورث جذام است حربا بفارس آفتاب پرست گويند او حيوانيست شبيه بموش ودنبالش بلند وموى او افشان ونظر او هميشه بآفتاب درچهارم گرم وخشك واز جملهء سموم وخون او مانع بووئيدن موئى كه كنده باشند ورفع آثار جلد وطلاى آب مطبوخ او رنگ بدنرا تا چند روز سبز ميدارد و گوشت او مورث سل وق است ويك درهم او كشنده وحرجوان ملخ بى بالست ودر جراو مذكور شد حرزة البقر حجر البقر است حرزة الحمار حجر الحمار است حرجل ملخ بزرگ سبز است حريث بثاى مثلثه مار ماهى است حريق املس بلغة اندلس ملبوب را نامند حر بضم حاخاك خالص وبكسر وفتح حاخاك سنگدار است حريضه طعامى است كه به فارسى كاچى كويند حرمل ابيض وحرمل ؟ ؟
قسمى از حرمل است ومذكور شد حرمد طين سياه است وآنچه لون ورايحهء او متغير شده باشد حرمط اسم عربى آزاد درخت است حرمانه اسم منبطى مرياقين است كه حرنيل نيز گويند حرشاو حرثا بشين وثاء مثلثه خردل برتيست حرض اشنانست حرير ابريسم است حرنقان اسم مشك است حرب طلع است حراب اسم عربى اشتر غاز است حرز الشياطين علف آطريلال است حربه لو عجيد يطوس است حزا برى وبستانى مىباشد وازمطلق او مراد بستانى است ودر مازندران اناريجه گويند ساقش بقدر انگشتى واز آن باريكتر وشاخهاى او باريك ومتشعب از بالاى ساق مىشود وقبهء او شبيه بقبهء زردك وبرى او مايل بزردى وتخمش عريض ومايل بطول وتند طعم وبا عطريه وبرگش شبيه به برگ گشنيز واز آن بسيار ريزه تر وپخش شبيه بزردك وسفيد وبا اندك شدى وطعم او به دستور برگ او ومركب از طعم زردك ورازيانه وصهار بحث وسعيد جرجانى وابن تلميذ گويند كه در طبرستان او را جعفرى نامند وظاهرا جعفرى قسمى از برى او باشد چنانكه مشاهده شده در اول دويم گرم وخشك وهاضم ومدر بول وحيض وكاسر رياح ومعطش وجهة رفع سم بارد وهوام وبدبوئى دهان وتقوية باه نافع ومصدع وموجب رمد وجرب وبثور در محرورين ومصلحش سويق وآب سرد وكاسنى وترشيها وبقول بارده است حزابرى وخراة نيز گويند دو قسم مىباشد واز جملهء سداب برى شمرده اند يكقسم او را در مازندران جعفرى گويند برگش شبيه به برگ كرفس وبقدر برگ كشنيز و تخم او سبز وخوشبو وبهترين اقسام وگرمتر از بستانى وجهة رياح وادويهء قتالهء بارده وسم عقرب وتقوية هاضمه ومجفف منى است وقسم ديكر را ساقش باريك وبقدر زرعى وپر كرده وبرگش شبيه به برگ سداب وبا زغب وخوشبو وطعم او تلخ وتخمش شبيه بانجدان وزو فرا عبارت از تخم اوست وبه فارسى دينار رويه نامند در سيم گرم وخشك ونايب مناب جاو شير است ومقوى معده وجگر ومحلل رياح وهاضمه ومفتح سدهء جگر وسپرز و مسخن كرده ومسمن او ومقوى ومنعى مثانه ومجارى بول ورافع خمار وبوئيدن او جهة زكام ورطوبات دماغى وبرودت دماغ وضماد او جهة تسكين درد وورم بواسير وطلاى گل او برگ او با عسل جهة جراحات وآكله وضماد جميع اجزاى او با شراب ياروغن بنفشه جهة رفع سم هوام ونيم درهم او با اندك شراب جهة گزيدن هوام شربا نافع است وجالينوس بالخاصيه او را جهة سعال يا بس مفيد ميداند وتخمش در افعال قويتر از اكثر اجزاى اوست ومضر سر ومجفف منى ومصلحش بادرنجبويه وبدلش سدابست هر گاه از اجزاء ديگر جزا يافت نشود وقدر شربتش تا سه درهم وازتخم او يا يك مثقال حزاز الصخر چيزيستكه بر روى سنكهاى نمناك متكون مىشود سبز مايل به سفيدى وچون بدست بمالند برنگ حنا مشابه كرد ودر مصر حنأ قريش وبه فارسى گلسنك وبديلمى سنگ حنا گويند سرد وخشك وباقوهء جاليه وضماد او جهة اقسام قوبا وقطع بزف الدم وتسكين حرارت اعضا واورام حاره وورم زبان وبا عسل جهة يرقان نافع است حزنيل لغة عربيست وكف الدابه وكف النسر وبيونانى مرياقان نامند ومراد از وبيخى است سطبر وسفيد مايل بتيركى وزردى وطعم او شيرين مايل بتلخى وامين الدوله نوعى از بهمن سفيد دانسته ونبات او انبوه وبرگش شبيه به برگ سيب واز آن عريضتر ومزغب وساق مجوفى از وسط او رسته ما بين زردى وسرخى ومرغب وبرگهاى ريزه احاطهء ساق نموده بلندى او تاد وزرع ومنحرف بجهة اسفل به حدى كه ملاصيق زمين باشد ودر سر او چيزى متخلخل مثل اسفنج ودرونش با اندك رطوبة وخارهاى ريزه در اطراف او وگلش مايل به سفيدى وزردى وتخمش محيط ساق او مثل فراسيون وبى شعبه وشاخ ومنبت او نزديك آبها در بلاد شام وكوهها وبيت المقدس وطبرستان وبهترين او نرم شد بوى شيرين است در وسط دويم

88