محرك باه ومذر بول ومحلل ورم سپرز وقاتل جنين واقسام گرم ومقوى ذهن وترياق هوام ومخرج فضول سينه وبجه انحدار بلغم خام بطرف مثانه ورفع استرخاى بدن واخراخ مواد فاسدهء ورفع سيلان چرك امعاء ومعده وتقويه اشتها واستيصال سود او رطوبات غليظه وتفيح سدد وبا آب گرم جهة قولنج وبا عسل جهة سرفه ودرد پهلو كه از خلط غليظ باشد وبازرده تخم نيمبرشت وعسل جهة شكاف عضل سينه وتنقيهء مواديكه به سبب صدمه بسينه ريخته باشد وبو دادهء او بغايت وقابض وجهة سحج واسهال بلغمى نافع ومضرر كرده ومعده ومصلحش شكر وخبازى وبدلش حرمل و تخم تره تيزك وقدر شربتش تا چهاردهم وبا تخم نيمبرشت بغايت مبهتى وسنگ مصلح سينه وجابر شكستكى اعضا با شيربز بقدر دو درهم تا ده يوم جهة ازالهء برص بغايت مؤثر است بشرط نهايت امساك از اطعمه ونطول وشراب او جهة منع ريختن موى وضماد او مسكن درد گزيدن عقرب وبا عسل جهة ورم سپرز وجرب متقرح وقروح شهديد سرو قوبا ونار فارسى وريختن موى وبا سويق وسركه جهة عرق النسا واورام حاره وبا آب و نمك جهة نضج دمل وبا سركه جهة بهق وبرص مفيد وبا خون خظاف جهة رنگ كردن وضح كه هرگز زايل نشود وبا زفت جهة درد سر كهنه وبا غار جهة درد اسافل وكمركاه وبا صابون وعسل جهة نمش مجرب ودر انفجار دبيله مؤثر است ونطول طبيخ او جهة پاك كردن چرك تحت موى ورفع رطوبات لزجه مفيد حرف بابلى نبات او بقدر شبرى وبرگش شبيه به برگ ترب وبا خشونت وگلش زرد وتخمش سفيد ومدور ودر تنكابن خاص تره ودر مازندران كوله تره وشاه تره نامند كرمتر وتندتر از حرف نبطى كه حب الرشاد باشد ومدرحيض ومفسد جنين ومخرج او ومفجر وبيله وجهة امراض بارده وعرق النساء ومقيئ قوى ومسهل خون به سبب شده وثقيح وجذب ودر ساير افعال قويتر از حرف بستانى وشانزده قيراط كل او مسهل ومقيى اخلاط مريه وقدر شربتش يك درهم است حرف ابيض گويند قسمى از حرف بستانيست عريض الورق وبيخش بزرك وگلش سفيد وحدة او كمتر از رشاد وخردل سفيد وخردل فارسى نامند وبعضى حرف با باء اباين اسمأ مسمى دانند ومنشف رطوبات وآروغ آرنده ودر ساير افعال مثل رشاد است حرف السطوح حرف مشرقيست حرف مسرقى قسمى از حرف وبستانى است بقدر زرعى وباشاخهاى باريك وبرگ او از جانبين مثل حزنوب وشبيه ببرك شطرج واز آن نرم تر وسفيدتر وثمرش مثل فلكه وتخمش سفيد وقريب بخردل ودرحدة قائم مقام فلفل ودر اطعمه بدل او وگلش سفيد ودر اطراف شعبها ودر جميع افعال قويتر از حرف بستانى ومطبوخ نبات او با نبات جو جهة نزلات ورفع اخلاط سينه وتحليل نفخ مؤثر است حرف الماء نباتيست كه در كنار آبها ميرويد وبرگش شبيه به برگ تره تيزك ودر اول تكوين مستدير ودر آخر با تشريف مىشود واو غير جر جير الماء است چه جر جير الماء در ميان آبهاى ايستاده ميرويد وبرگش بيتشريف است تازهء او در دويم گرم وخشك ويا بس او در سيم ومسخن ومدر بول وحيض وجهة علتهاى باردهء باطنى وضمادش جهة قروح وبثور وگلف نافع است حرشف اسم بنطى وبه عربى هشير نامند وبه فارسى كنگر است بستانى او را برگ بزركتر از برگ كاهو وبا رطوبة چسبنده وملس ومايل بسياهى وساقش بقدر انگشتى وتا دو زرع طول او ودر سر او چنرى شبيه بسيبى مجتمع از اجزاى زرد ورنگ وبيخش مايل بسرخى وبالزو جهة وتخمش طولانى واز جو بزرگتر در دويم گرم ودر اول خشگ وگويند در اول تر است وبارطوبة فضليه ومبهى و مدر بول وحابس طبع ومتخن كرده ومثانه ومحرك جماع ومحلل رياح وهاضم غذا وجهة قرحهء شش وانقباض اطراف عضل وجراحت معا وضماد او جهة داء الثعلب وخوشبو كردن عرق وموم روغنى كه با سه مثل او آب كنكر ممزوج كرده باشند بجهة تحليل او رام صلبه سريع الاثر وجهة برص نافع ونطول او جهة خارش بدن وضماد بيخ او جهة سوختگى آتش والتواى عصب مفيد ومضر دماغ ومولد سودا ونفاخ ومصلحش ادويهء حاره وروغن وسركه است وقسم بريرا كه مراد از مطلق حرشف اوست برگ سياه تر وكوچكتر وساقش پر برگ وخارش شدتر ودرسرش چيزى بقدر انار وخاردار وبيخش سياه وغليظ ودر آخر دويم گرم ودر اول خشك ودر جميع خواص قويتر از بستانى ومصلح مواد متعفنه و مخرج مواد غليظهء سينه است ومضر محرورين ومصلحش سركه وترشيها است وطلاى اجزاى لطيفهء گل او با سركه جهة جرب ونطول طبيخ جميع اجزاى او جهة خزاز ورفع قمل نافعست وقسمى از برى كه بيساق وكوچك وپرخار است خويع نامند محلل ومقيئ است وصمغ حرشف را به فارسى كنكر زد نامند وانشاء الله تعالى مذكور خواهد شد حردون حيوانيست شبيه بوزغه ورل برى واز آن بسيار كوچكتر مثل مار كوچكى دست وپا دار وسرش باريك وطولانى ودر عرض روزى متلون بالوان مختلفه ميكردد ودر طبرستان ما چه كول ودر اصفهان مال مالى نامند واز جملهء سموم است ودر خانها وكوهها يافت مىشود در سيم گرم وخشك وتعليق دل او كه در لتهء سياه بسته باشند جهة تب ربع وطلاى جلد محرق او با عسل بيحس كنندهء اعضأ است به حدى كه از قطع وضرب متألم نكردد واكتحال خون او جهة تقوية باصره وسركين او جهة بياض وحكة چشم وضماد او جهة ثقيه بشره ورفع جميع آثار مفيد است وسرگين او سفيد وسبك ودر بوى شبيه بشراب مىباشد وامين الدوله

87