وتخمش صلب ومدور وميان او مايل يكجى وچوپانان شير را به او صاف مىكنند ولهذا مصفى الرعاة نيز خوانند مركب القوى وحرارت وبيوست اذغالب وتلطف وپنج درهم از جرم او وبه دستور نيم او قيه از عصارهء او جهة گزيدن افعى افعى ورتيلا نافع وقطور عصاره وآب مطبوخ او با روغن گل جهة درد گوش و ضمادش با پيه خوك جهة ابتداى خنازير مفيد است بلبل مرغيست معروف بقدر عصفورى وخوش الحان در سيم گرم وخشك وبغايت محرك خصوصا بيضه ومغز او وسركين او بسيار جالى وبا قبض وضمادش جهة رنگ رخسار واز الهء گلف وشعر زايد اجفان وحمول او جهة اخراج جنين مؤثر وخاكستر پر او جهة التيام جراحت وخوردن خون گرم او جهة تصفيهء صوت وشش مفيد است بلور بلام مشدده مفتوح سنگى است سفيد وشفاف وسست وبه فارسى بلور نامند اكتحال اوجهة بياض وسبل وجرب وتعليق او جهة ارتعاش اطفال واز خواب جستن مؤثر است بلوط الملك شاه بلوط است و در بلوط مذكور شد بلن عدس است بلسن به عربى طين ابيض است بلوسيطون گلنار است بلنجشك بجيم وكاف فر بكمشك است بلنطس بلغة اندلس وبقلهء يمانية است بلسامن بيونانى اسم بلسانست بلسيقى بيونانى حرف بابلى است بلاسقين بلغة بربرى حرف بريست بلار عرطينثا است بلمون وبكمون به فارسى اسم عرفج است بلطاون بقلهء يمانية است بلغة يونانى بلبوسا سورنجاست بلواسه شقراق است بلارج لقلق است بلابس بسريانى بلبوس است بلحيه بحاء معجمه بهرامج است بلجاسف برنجاسف است پل بهندى بزر بقله الحمقا است بلهر بلغة هندى باقلى است پلپلمور بلغة هندى فلفلويه است بلاوه بهندى است بلادر است بلى بهندى سنور است بلد بهندى بقراست بل بهندى ثمر اشجار است بلوت بتركى اسفنج است بلاغ اودى بتركى حرف الماء است بل شيرين بشيرازى طرايثث است پلنگ اسم فارسى نر است بلاخوار بلغة تنكابن حوشيطا ست بلهيم بلغة ديلمى غاليس است بنفسج معرب از بنفشه فارسيست وبه عربى فرفير نامند وبيونانى ابز ودر اول سرد ودر دويم تر است و گويند در اول سرد وتر است و بعضى در اول گرم ونز دانسته‌اند مسهل صفرا ومسكن عطش وحده خون وحميات حاره وخفقان وغشى وسوم ومحلل او رام ولطيف وجهة صداع حار وسرفه وخشونة سينه وحلق وحرقه مثانه وبول ودر وگرده واحتباس بول او ذات الجنب وخناق وذات الريه وصرع لطفان ونزلات وزكام نافع وچند روز مداومت نمودن دو درهم تا چهار درهم با آب سرد جهة دفع اسهال صفراوى لذاع مجربست وسه مثقال سائيده او با شيرخشت وشكر وامثال او مسهل سريع العمل وسرشتهء او با شيرهء كلقند جهة بتهاى مركبه بيعديل وگويند كل تازهء او قاذر هر سموم وحيوانات است نطول طبيخ او جهة رفع بيوست دماغ واعضا وضماد او جهة صداع حار واورام حاره وشقاق ودر مقعد مفيد واكثار او مورب ضعيف دل و باعث كرب وثقل معده وغثيان والتهاب در تيهاى حاره ومصحلش اندكى از انيسون وبدلش نيلوفر برگ خبازى ودر سعال كل كاو زبانست وقدر شربت از جرم او تا پنج مثقال او در مطبوخ تا ده مثقال وخوردن آب برگ او با ثلث او شكر جهة خروج مقعد اطفال بغايت مؤثر وضماد او جهة او رام حاره والتهاب معده وچشم ونتو مقعد ونرم كردن اعصاب وجرب صفرا وى وحكه بيعديلست وروغن بنفشه سرد وتر ومنوم وجهة جرب وحرارت جسد وخشكى دماغ وسينه وسرفه وريختن مو ونرم كردن اعصاب وسفاصل وحفظ صحت ناخن ومكرر آشاميدن دورهم او بعد از تعريق در حمام جهة ضيق النفس وضماد او با موم برسينه اطفال جهة سعال بغايت مؤثر وقطور او در احليل جهة حرقهء البول و حرارت مثانه و ؟ ؟
او جهة درد سرحار و بىخوابى مفيد وبدلش روغن نيلوفر است وتدهين او برناف جهة رفع سعال مجربست وچون اسفنج را يا پنبه به روغن بنفشه آلوده بر مقعد ضماد نايند در تنويم عديل ندارد وطريق گرفتن روغن او يكى آنكه با كنجد مقشر و يا بادام مقشر دركيسهء كرباسى كرده وكرر بمالند و خشك كنند تا مغز بادام وكنحد رنكين كرد و پس آن را كوبيد روغن بگيرند و ديگر آنكه گل بنفشه را در روغن كنجد بقدر هر رطلى سى مثقال كنند و بعد از هر چند يوم صاف نموده بنفشه را تازه كنند تا رنگ و بوى بنفشه را بردارد بنطافلن اسم يونانى وبمعنى وخمسه اوراق است وغير اثلق است كه به فارسى بينجنگشت نامند وبيونانى بنطا وقطران نامند وبمعنى ذو خمسة اصابع است وبنطافلن نباتيست شبيه به بنچكشت وشاخهاى او باريك‌تر وبقدر شبرى وبرگش شبيه به برگ نعناع و در هر شاخى پنج عدد و طرفين برگ او مثل اره وگلش ما بين سفيدى و زردى بخلاف اثلق كه گلش مايل به سرخى واذر فست و برگش شبيه به برگ زيتون و از آن ريزه تر وچون بدست مالند بوى او با عطريه ؟ ؟ به بسباسه و نبات او قريب بدرخت انار ونبات نبطافلن بقدر او نمينود وشاخهاى او بصلامت شاخهاى اثلق نيست وثمرى ندارد واثلق را بزرى بقدر فلفل مىباشد ومنبت هر دو نزديك آبهاست وبيخ بتطافلن مايل بسرخى وطويل وغليظ وكثير المنفعة است وجميع اجزاى او در حرارت قريب الاعتدال ودر سيم خشك وبعضى در دويم كرم دانسته‌اند ومجفف قوى وبيلدغ وحدت ومحلل وترياق سموم ادويه ‌تاله وعصارهء پنج او جهة اسهال و درد جكر وشش وقرحهء امعاء مفاصل و عرق النساء وصرع وغرغرهء او جهة منشونه خلق ودرد دندان مجرب دانسته‌اند وضمادش جهة منع زيادتى قروح خبيثه وطلاى مطبوخ او بسركه جهة خنازير

55