جهة بدبوئى بينى وقطع رعاف بسيار مؤثر ومغز او قاطع اسهال است تر ودرخت غار است نربسى بهندى جدو اراست نرم آهن اسم فارسى حديد انسى است نرسك اسم فارسى عدس است نسرين گل سفيد است كوچك ومضاعف ودرخت او بقدر گلسرخ وبسيار خوشبو واو را گل مشكى ودر بعضى بلاد گل عبرى نامند در دشت وكوه مىباشد ودر بلادذ حارة تا اول اسد دوام مىكند وعرق او بوئى ندارد چه از جهة لطافت آتش رفع او مىكند معتدل الحرارة ونزد بعضى در دويم گرم وخشك است وبوى او مقوى دل ودماغ وحواس وسائيده ودر لخله باعث خوشبوئى آن ومدر حيض ومسهل بلغم وسودا ومنقى سينه وعطسه آرنده ومفتح سدهء دماغى ومحلل رياح وموافق جگر وجهة قولنج وغثيان ويرقان و فواق وضماد او جهة گلف وآثار وبدبوئى عرق ورفع بوى نوره وسقوط دانه بواسير ومنع اشتداد داء الفيل وبا حنا جهة تقوية موى وقطور او با روغن زيتون جهة كرم گوش ورياح آن وسنون ومضمضهء آن جهة درد دندان نافع واز يك درهم تا چهار درهم برگ او مسهل قوى ومداومت نيم مثقال تا يك مثقال آن را از اول حمل تا يك سال مانع سفيد شدن موى مجرب دانسته‌اند وانطاكى جهة ابن مار هر روز دو مثقتال مرباى شكرى آن را از كتاب تجربه بيان نموده وروغن او كه به دستور روغن نرگس گيرند مسخن باعتدال ومقوى دماغ وبالخاصية رافع ذات بجنب بلغمى وسوداى و وقدر شربتش تا يكوقيه است نسر به فارسى كركس گويند وبتركى قچير از سباع طيور وبزرگ جثه ودر رنگ قريب بعقاب ومايل بسرخيست وگويند در يكروز زياده بر دو هزار فرسخ طى مىكند بدليل آنكه بچه آن را بزعفران آلودند واو كمان يرقان كرده در يكروز سنگ يرقان از سرامدست آورده مساقه آن از رفتن ومراجعة نمودن زياده بر دو هزار فرسخ مىشود واز خواص اوست كه بجهة حراست دروقت خواب يكچشم را نميپوشاند وتا هزار سال عمر مىكند ودر سالى زياده بر يك تخم ويك بچه نمىكند ودر سيم گرم وخشك وگوشت او محلل رياح غليظه وقولنج ايلاوس ومفتح سدد ومفتت حصاة وقاطع بلغم وردى الغذا وغليظ ومصحلش دارچينى وشرب پيه او جهة سرفه وضمادش جهة مفاصل وقطور او جهة كرى قديم گوش و خون وزهرهء او قالع بياض ورافع نزول آب وظلمه بصر وجرب چشم وسرگين او جالى گلف وخاكستر موى او رافع جرب وحكه وقروح است ومحمد بن زكريا گويد كه طلاى بيضهء او در عرض سه روز بسيار مقوى قضيب است ومهر يارس گويد كه سعوط دماغ وزهرهء او از هر يك بقدر نيمدانگ ومثل آن قطران وروغن كنجد يا زيتون رافع جذام وجنونست واز مجربات شمرده اند نسج العنكبوت به فارسى دام عنكبوتست ودر حرف عين گذشت نسرين السباع كل عليق العدس است نسوت بهندى تربد است نسرى بهندى نباتيست نسترن سفيد اسم فارسى درد اينص تريست ودر افعال بغير از تفريح وتقوية دل مانند نسرين است نسترن زرد ورداصفر بريست نشا به فارسى نشاسته وبيونانى امولونش نامند واو را از گندم خيسانيده كه بحد تعفن رسد وپوست او باز شود واز پوست جدا كرده صاف كرده خشك ميكنند در آخر اول سرد وخشك ونزد بعضى سردوتر است ومغرى ورادع وقابض وموافق امعأ ومصلح ادويهء تند وحابس اسهال وخون خصوصا بو داده او با شكر وروغن بادام كه نيمگرم بنوشند جهة خشونة حلق وسرفه ودرد سينه وسل وقطع خون بواسير وحيض وحريرهء او با پيه بز جهة سحج و رفع افراط عمل دواى مسهل وحقنه او جهة قرحهء امعأ وطلاى او با زعفران جهة گلف وبا سركه جهة خناق واو رام حارة واكتحال او جهة دمعه وقرحه وجرب ومنع ريختن مواد بچشم وبا شير زنان وبا سفيدهء تخم مرغ جهة خشونة پلك وحرارة رمد نافع ومقلل منى ومسدد ودير هضم ومصحلش شير ملينا وكرفس وقرنفل وبدلش برنج مغسول وغبار الرحى وشربتش از يك مثقال تا پانزده مثقال نشاره اسم چيزيست كه از اشجار بسوهان و بسائيدن جدا كردد يا بسلبب كرم زدن غبارى از او بهم رسد خشكى آن نسبت باصل آن چوب بيشتر وهمه او قابض وجالى ومنقى رحم از وضماد محرق مجموع او كه با وزن او انيسون سوزانيده باشند با سركه مانع زياده شدن قروح ساعيه وآكله والتيام دهندهء زخمهاست ومجرب شمرده اند وخواص هر يك در اصل آن مذكور است نشف اسم عربى بيخ مرجان است وگويند غير اوست واو سبكيست سبك وپر سوراخ مانند آشيان زنبور وسرخ واز ساحل درياى جده نواحى مكهء معظمه خيزد وخشكتر از سبد ودر الحام زخمها وبا شب در قطع خون قويتر از آن ودر ساير افعال مانند اوست نشافه اسم عربى سفنج است نشاسته اسم فارسى نشاست ونشاسج معرب از اوست نضاد ذهب است ودرخت كز كوهيرا نيز گويند نطرون بورق احمر است وگذشت نعام به فارسى شتر مرغ نامند ومعروفست در آخر سيم گرم وخشك وگوشت او محلل رياح وبلغم ورافع بقوه وفالج ودرد مفاصل وامثال آن وخدر واستسقا وجميع امراض بارده وبطيئ الهضم ومضر محرورين ومصلحش سركه وروغن وطلاى پيه او رام مزمنه واستسقا وتهج اطراف ورافع سم عقرب وباعث سرعة حركة اطفال وچون بر بدن بمالند وخاكستر موى او رافع آكله واز خواص اوست كه از بلع كردن اخگر وآهن نفته ومس نفته متضرر نگردد نعنع معروفست ولطيفترين

256