مجرب دانسته‌اند وخوردن غذا از ظرف پى قلعى آن بسيار بد است خصوصا ترشيها ولبنيات ودر قلعى ودار مدتى گذاشتن غذاى گرم جايز نيست وآنچه مس را سفيد وپاك كند تافتن صفايح رقيق او در ترشيها مكرر انداختن است خصوصا آب سماق وسركه وپاشيدن شوره بعد از گداز او رافع مخلطات آنست وتخم بادنجان باعث زو گداختن او نحاس صينى طاليقون مصنوع است نحاس قبرسى مس سرخ مايل بزرديست نحاس محرق رو سخج است نحام نوعى از طيور آبيست وبه فارسى وبتركى انقود نامند از غاز كوچكتر واز اردك بزرگتر واز ابلق از سفيدى وسياهى وسرخ مايل بزرديست وبسيار فربه مىباشد گرم وتر ودنيت او غالب ومولد خون متين ومحرك باه ومقوى بدن ومضر محرورين ودير هضم ومصلحش در سركه پختن وفايند بعد از آن تناول نمودنست نحل زنبور عسل است در سيم گرم وخشك وطلاى رطوبة آن رافع درد گزيدن زنبور ومحلل او رام است وچون بچه پر نياوردهء آن را با پالودهء آرد گندم كه ده مثقال وشكر پنج مثقال باشد بنوشند در اندك زمانى بدن را فربه مىكند ومجرب است نخاله سبوس حبوبست واز مطلق او مراد سبوس گندم واو را از آرد گندم خشكتر وحرارتش كمتر وجالى وملين طبع وآب مطبوخ او در شراب وامثال آن جهة تسكين درد پستان وورم آن كه از انعقاد وشير باشد وبا نمك كرم جهة گزيدن افعى وتحليل رياح اعضا ومطبوخ او در سركه جهة نملهء ساعيه وجرب متقرح واو رام حاره وبا روغن زيتون وسركه جهة ضربان مفاصل ومطبوخ او در آب برگ برست جهة درد گزيدن عقرب وبخور خيسانيدهء او در سركه جهة زكام نافع ونطول نخاله جو جهة حكه وبخور نخاله عدس جهة رفع قمل ورشك وبخور نخالهء باقلى جهة منع ريختن شكوفه درختان آزموده است نخاع به فارسى مغز حرام نامند در جميع افعال قريب بدماغ وملين صلاباتست ودر چرك آوردن زخمها بيعديلست نخود اسم فارسى ضمص است نخود الوندى ونخود مريم بلغة اصفهانى زراوند مد حرج است ند به فارسى كشنه نامند ومخترع او بخيشوعيه اند وآن مقوى دل وحواس ومحرك باه ومصلح هواى وبائى ورافع زكام است بخور او شربا وطريق عمل او در دستور اول مذكور است ندع صعتر بريست ندى كاكيرا اسم هندى سرطان نهريست نروك اسم فارسى بيخيست شبيه بلعيهء بربرى واز آن بزرگتر وسفيد واز كرمان خيزد وامين الدوله گويد كه مخبر صادق بمن خبر داده كه در جبال كرمان خصوصا در جائيكه پلنگ بسيار باشد در اول بهار نباتى ميرويد برگش شبيه به برگ خربزه وچون بقدر شبرى شود شكل برگ منقلب ميكردد وبنابر آن در آن وقت آنمكان را نشان ميكنند وبعد از خشكى گياه ورسيدن يخ او به آن نشان ميجويند وبيخرا اخذ مىنمايند وعلامت خوبى او آنست كه چون بر بالاى ديگ جوشان گذارند در ساعت از جوش باز ايستد وچون در تنور اندازند نان از تنور بريزد واز خواص اوست كه چون پلنگ از زائيدن بسيار آزار ميكشد هر گاه از آن بخورد ديگر حامله نمىگردد وهر چه پلنگ را جسته وخورده باشد باز سال ديگر از آنمكان ميرويد وبا سبزى مىباشد بخلاف آنچه پلنگ آن را نيافته باشد چه آن سفيد است ودر سرگين پلنگ هم گاهى يافت مىشود وبه دستور در فرج ورحم آن چون دو شعير آن را تا يكسطوح زن بخورد يا فرزجه نمايد يا تعليق كند هرگز آنزن حامله نگردد واكر وتعليق نموده مباشرت كند به دستور مانع حمل است وذر ور وتعليق او جهة رفع خنازير وريح الشوكه مجرب دانسته‌اند وزباده از يكسطوج او مورث لاغرى بافراط است ودر داشتن آن باعث سرعة ولادتست وچون بر ناصور ببندند حجم او زياده شده ناصور او كمتر مىشود وتجديد او رفع ناصور بالكليه مىنمايد نرجس معرب از نرگس فارسيست قدحيرا برى ومضاعف را بستانى نامند چون پياز او را بشكل صليب شق كرده غرس مىنمايند وقدحى مضاعف گردد ودر سيم گرم وخشك وتخمش سياه ودر دويم گرم ودر اول تر وقوتش تا سه سال باقيست جالى وجاذب وكشندهء اقسام كرم شكم ومحلل قوى وشرب بيخ مطبوخ او بغاية مقيى خصوصا با عسل ومنقى رحم ومسقط جنين زنده ومرده ومخرج هر چه در معده جمع باشد والتيام دهندهء زخمهاى ظاهرى وباطنى وضماد بيخ او جهة التيام جراحات عظيم وتر ورباط وعصب مقطوع بيعديل ومنجوق او با عسل جهة دردهاى مزمنه ومفاصل ونقرس وبا گرسنه وعسل جهة ثقيهء قروح وگشودن وپيلهء دشوار نضج وبا آرد گندم جهة اخراج پيكان وامثال او از بدن وبا سركه جهة داء الثعلب وبهق واثار جلد وبتنهائى جهة قويكردن قضيب وبر مادون احليل جهة رفع عنه از مجرباتست بشرطيكه او را سه روز در شير خيسانيده خشك كنند ضماد او جهة سعفه ومنع نزلات وشكستگى اعضا نافع وذز ورا واقطع خون جراحات والتيام دهندهء او رافع سبل وناخنه وبوئيدن او جهة درد سربا رد وگشودن سدهء دماغى مفيد چنانكه جبريل بن بحيشوع گفته كه هر كه خواهد در زمستان زكام بهم نرساند مداومت ببوى نرگس كند ومضر محرورين ومصلحش بنفشه وكافور ودر ساير افعال كل او مانند بيخ است وشربتش يك مثقال وتخم او بقدر نيم مثقال محرك باه مايوسين وبا سركه رافع نمش وآثار وفزرجهء پياز او مدر حيض جنين ومنقى رحم وروغن نرگس كه گل آن را مكرر در روغن كنجد تجديد كرده باشند محلل ومسكن دردسر سود اوى وربحى ومفتح فم رحم ورافع دردهاى او وموافق امراض عصب است نر ثقيس بولس گويد نباتيست كه مانند حنظل جوف او تخم دارد وبا حرارت وبسيار خشك وعفص وماليدن او با روغنها مدر عرق وضماد او با شراب جهة گزيدن افعى وسعوط او

255