ومتين كردد پس در آب حل نموده صاف او را در شيشه كرده چند روز در آفتاب بگذارند گرم وخشك وهاضم ومشهى ورافع تخمه وضرر چربيها وملطف غذاى غليظ ومسخن معده وجگر ومجفف رطوبات معده وامعأ وجهة كرم معده واخلاط لزبد وادرار مضلات وشرب او چند روز با قدرى لك جهة لاغر كردن بدن از مجرباتست وحقنه او جهة قرحهء امعأ وقولنج ودرد ورك ونطول او جهة قروح خبيثه وغرغرهء او جهة ورم لهاة ولوزتين وجذبست بلغم دماغى ورفع نقصان ذايقه مؤثر ومضر سينه وسرفه وبواسير وصاحب خارش بدنست ومصلح او لعابها وچربيها وشيرينيها است وقطور او در چشم مانع بروز آبله واگر بروز كرده باشد در ازاله ء او از مجربات دانسته‌اند وما لفعل آبكامه مشهور در اين بلاد كه بجاى مرى استعمال ميكنند بجاى آب كه ماده آبكامه را در سركه حل نموده در آفتاب ميكذارند واو را قوة مسهله ضعيف وقوة تقيح غالب ومضر امعاست ودر حقنها استعمال او جايز نيست ودر اصفهان بجاى سركه در شير حل ميكنند ومعروفست بكومه ودر حرف كاف مذكور شد مرهلبيطس سنگيست سياه ومخطط وسبك وبعضى از آن لاجوردى وچون بسايند رايحهء خمراز او ظاهر مىشود واز مغرب آرند ضماد او جهة نمله وشرب سه شعير او را جهة وجع الفؤاد مجرب دانسته‌اند مردا سنج معرب از مرد اسنگ فارسيست واو از سرب وقلعى وساير معادن سواى آهن بعمل مىآيد ومعمول او از رصاص ابيض واسود است غير مغسول ومايل بگرمى ودر آخر سيم خشك ومغسول او سرد وخشك وسفيد كرده اوا لطف واقوى است وطريق ساختن او واحراق وغسل وسفيد كردن او در دستورات مذكور است واقسام او سم قاتل وباقوة محلله وقابضه ومغرى وبغابت مجفف ومسدد وحابس وبرنده گوشت زياد وروياننده صالح آن والتيام دهنده ء زخمهاى عميق وچون در سركه كنند ترشى او را زايل كرده قريب بشيرينى عسل سازد وطلاى او با آهك سياه كنندهء جلد وسفيد كردهء او در حقنها خابس اسهال فروحى وسحجى است وجالى گلف ومسكن حدة ادويهء تند وجهة رفع بدبوئى اعضا وعرق ومنع ادار عرق وسحج جلد بغايت مؤثر است خصوصا وبا روغن گل وروغن مورد وطلاى او با روغنهاى مذكور بر حوالى قلب وزير بغل مانع ريختن مواد است بدل وجهة رفع آثار وحكه وجرب و تحليل خون جامد تحت جلد وسوختگى آتش وآب گرم وبا سركه وروغن زيتون جهة رفع قمل ودر اكحال جهة سلاق وجرب وناخنه وقرحه مفيد وچون با روغن زيتون بسيار بجوشانند تا غليظ شود بهترين ادويهء شقاق است وسائيدهء او با مثل او گوگرد با سركه وروغن مورد طلا كنند جهة شرى وجوششهاى پر آب نافع وامين الدوله التيام وثيقهء زخمها با لذات از او نميداند ومعين ادويهء مناسبه دانسته است وتصريح نموده كه خوردن نيمدرهم از سفيد كرده او با جلاب مخرج اقسام كرم شكم ومجربست وشيخ الرئيس نيز فرموده كه زنان در بلاد ما باطفال بجهة قرحه واسهال ميدهند وحقير نيز در بلاد دار المرز ديده كه بجهة رفع كرم با شير ميدهند وحركة ميفرمانيد تا آن كرمها دفع شود ومانع سكونند وفي الواقع در دفع اقسام كرم بيعديل است ودو درهم او كشنده است باحتباس بول واشفاخ شكم وپيچش عظيم وضيق النفس مرغزى لغة سريانى است وبه فارسى بزم غز نامند از انواع مغر و موى او دراز وبسيار نرم واكثر سفيد مىباشد لباس او موافق جميع امزجه ومحرك باه ومسخن مبرودين ومقوى كمر كرده است مرقشيشا اسم يونانى سنگى است واو ذهبى وفضى ونحاسى وحديدى مىباشد وهر يك در رنگ شبيه بيكى از معادنند وغير براقند بخلاف مغبسا كه براقست وگويند هر يك درمعدنى بهم مىرسد وبقدرى مخلوط بجوهر آن معدن مىباشد وآن جوهر را از آن استخراج ميكنند قويترين برنحاسيست در اخز دويم گرم وخشك ومحلل وجالى وقابض ومنضج وشرب او جايز نيست ومادامى كه مانند غبار سايند در اطليه نفعى ندارد ومحرق او كه بعسل آلوده در آتش سرخ كرده باشند الطف ومغسول او مبرد است وطلاى او با سركه جهة بهق وبرص ونمش وگلف وثيقه زخمها وحرارت عضل وباز تيانج جهة تحليل او رام سفيد است واكتحال او جهة تقوية بصر وظلمت آن وتعليق بر اطفال رافع فزع است مراره به فارسى زهره نامند جواص اكثر آن در ضمن هر يك از حيوانات مذكور شد وخواص كليه ؟ ؟ كور جز بيه در اينجا مذكور مىشود ومجموع او كرم وخشك ومفتح سده مصفاة ورافع ظلمت بصر وشديد النفوذند وطلاى او بر ناف وشياف او مسهل طبع وفرزجهء او مدر حيض وبهترين او زرد مايل بسرخى وزبونترين او زنكارى و لاجورديست واستعمال او جايز نيست وقويترين همه زهرهء شير وضعيفترين همه زهرهء خوكست وهر يك بحسب اختلاف احوال مختلف ميباشند چه زهرهء ذكور واز ذبيحه حالت تشنگى وگرسنگى وحركة مفرط قوى الحوار تست وبخلاف ان ضعيف وطريق حفظ زهره در دستور اول مذكور است وطلاى زهرهء شير با عسل رافع خنازير واز كرك رافع برص وبهق واز هدهد با عسل مانع ورم جراحات وسعوط زهرهء قنقذ باخصيه الثعلب رافع صرع وشربت يك درهم او يك درهم هم موم مخرج جنين ميت واز مجربات شمرده اند وشرب زهرهء يآهو والاغ باروغن تازهء كاو ناشتا دردم از رافع بهر وربو است وسعوط زهرهء اردك خانگى با روغن بنفشه در جانب موافق رافع درد شقيقه وشرب زهرهء جغد را با خاكستر چوب كز وعسل رافع بول در فراش از مجربات دانسته‌اند وطلاى زهرهء مرغ سياه خانگى را بر احليل مورث لذت عظيم زنان ومحبت مفرط ايشانست وطلاى زهرهء گنجشك باعا قرقرص وقدرى روغن زنبق بر قضيب وعانه وكنج ران وخصبه باعث شده نعوظ وتا كف پا را بر زمين نگذارند ورفع او نمىشود مرجان معروف است و

244