مايل بزردى وباتندى وتلخى وقوتش تا ده سال باقيست در آخر دويم گرم وخشك ومسكن رياح غليظه ودرد پهلو وكمر ورحم وتهيگاه ومغص ومدر بول ومفتت حصاة وبا رطوبت فضليه وبغايت محرك باه وجهة خفقان وضيق النفس وسرفهء مزمن وتقوية اعضاى تناسل وفرزجهء او با عسل وزعفران بعد از ظهر جهة اعانت حمل از مجربات ومصدع محرورين ومصلحش كشنيز وشربتش تا سه درهم وبدلش جوز بو ابوزن او ونصف او بهمن سرخست ونزد كردكان وتو درى سرخ بوزن او وبرگش منقى زخمها والتيام دهندهء او وضماد پوست او با سركه جهة كوفتگى عضلات مفيد است لسان السبع نباتيست برگش دراز واطراف او مانند اره وصلب وسبز مايل به سفيدى وزردى وشاخهاى پراكنده وبقدر دو زرع وبر سر آن قبه مستدير وگلش بنفش وبيخ او مربع وسياه وربيعى است در سيم گرم وخشك وطبيخ او جهة حصاة كرده ومثانه وفرزجهء بيخش جهة گشودن حيض واخراج جنين نافعست لسان الكلب نزد بعضى لسان الحمل ونزد جمعى حماض صغير است ومذكور شد ونزد بعضى نبانيست برگش شبيه به برگ بار تنگ ودرازتر وباثقيعر وبسيار نرم واطرافش تند وساقش زياده بر دو زرع وشعبهء او بسيار وكره دار وباريك وگلش بنفش وتخمش باريك واول تابستان ميرويد ومنتبش وحوالى آبهاست وبيخش سفيد وپر شعبه وشعبها مثل ريسمان باريك ومتشبك در اول كرم ودر دويم خشك وطبيخ او بقدر يكرطل رافع سپرز وضمادش جهة التيام زخمهاى تازه وگوشت آوردن زخمهاى كهنه مؤثر است لسان نباتيست بالزوجه مسمى باذان الثور وبرگش عريض ومفروش بر زمين ومستدير ودر خشونت مثل برگ گاو زبان وساقى كه از ميان برگها ميرويد بقدر زرعى وبر سر او كلى كحل وبوى او مانند خيار وخام وپخته او ماكولست ودر دويم سرد وتر جهة علل زبان حيوانات بغايت مؤثر ورافع خفقان وحرارة معده وامراض دهان وقلاع حاره است لن بلغة هندى ثوم است لسون بهندى سپستانست لسه بال بلغة ديلمى سلوى است لسيعه بلغة مغربى او قيمويد است است لسوغوريون بلغة عبرانى مرفه است لسان البحر سپيا است لسور لطيس لبلابست لصيقى اذان الدب نيز گويند وبرگش شبيه به برگ بار تنگ وكوچكتر ودرشت وساقش بسطبرى انگشت وزياده بزرعدى وتخمش بقدر فندقى ونخودى وخار دار وبرجاميه مىچسبد ولصيقى از اين جهة گويند ودر تنكابن معروف بكاش است در آخر اول كرم وخشك ومحلل وجالى وطبيخ او با عسل جهة سرفهء بارده وخشونت سينه وضمادش با روغن گلسرخ جهة ضربان وورم مقعد بغايت مفيد ومغزش مبهى وغسول او سرخ كنندهء رخسار است لصف كبر است وبلغة مغربى اسم حرشف است لعبهء بربرى بيخيست شبيه بسورنجان وباريكتر ومانند سر پستان وتلخ وتند نو در مصر معروف تبرياق است وسورنجان را بعضى باين اسم مسمى دانسته‌اند در دويم كرم وخشك وبغايت مبهى است ومدر خون وحيض وبواسير وقاطع بلغم ومحلل رياح وجهة مفاصل وامثال آن نافعست درازى جهة رفع سموم بيعديل دانسته ومداومت او باعث سرخى رخسار واكثار او مورث امراض حاره ومصدع ومصلحش كشنيز وقدر شربتش يك درهم وبدلش بوزن او تو درى ومثل آن مغز كردكانست لعبه بيروح الصنم است لعبهء مره مسعجله است لعيت شقايق النعمانست لعل معبرى فيقهر است لعل معرب از لال هندى واز ادويهء مستانقه است ودر كتاب احجار قديم ذكر آن نشده ومؤلف منافع الاحجار ولباب الصناعه تصريح نموده اند كه از سيصد سال متجاوز است كه به سبب زلزلهء عظيم كوه بدخشان مهندم كشته لعل ظاهر شد واز جنس ياقوت وبا ستحكام رمانى او نيست وبجهة اختلاف مكان تكون بيعدليست چه قد ما ياقوت را باقسام مختلفه ذكر نموده اند وقسميرا در رنگ مانند آن تصريح كرده ودر منافع بحسب تجربه مثل ياقوت احمر ودر تفريح وتقوية دل وباصره قويتر از ياقوتست ومع هذا شرب او حابس خون بواسير ورافع سموم ودر جميع علل سوداوى واعصاب قوى التاثير است وقدر شربتش از يكقيراط تا يكدانگ وبعضى ما نيمدرهم تجويز كرده اند لفاح اسم عربيست وبه فارسى سانپرك وآن ثمر پر وجست وبيخ لفاح عبارت از پر وج سريانى ومذكور خواهد شد قسم مادهء او را برگش غريض ومفروش بر زمين شبيه به برگ كاهو واز آن كوچكتر مايل بسياهى وثقيل الرايحه وگلش سفيد وثمرش از زيتون بزرگتر وبسيار عفص وبعد از رسيدن با عطريت ومايل بشيرينى واو را لقاح الجن نامند وتخم او شبيه بتخم سيب وبيخ او دو سه عدد مىباشد منصل بهم ظاهرش سياه وباطن سفيد وپوست بيخ او سطبر وشكل بيخ او اندكى شباهت بصورت انسان دارد وليفها شبيه بموى كه با بيروح الصنم مىباشد با او نيست وقسم نر او را برگ املس ومانند برگ چغندر وثمرش بقدر خيار وزرد وبيخش در سطبرى متوسط وصنفى از آن را سنبت مقاير ومواضع سايه دار وبرگش كم عرض ودر طول بقدر شبرى ومايل به سفيدى وبيساق وپى گل وثمر وپخش دراز وبسطبرى ابهام وسفيد واو قويترين اقسام است وقوتش تا چهار سال باقى وقويترين اجزا پوست بيخ لفاحست ومستعمل از آن عصاره وآب سايل او وپوست بيخ اوست در آخر سيم سرد وخشك وثمرش سرد وترو جوف بيخ او عديم القوة واو مخدر ومجفف ومسكن ضربان مواد حاره وغليان خون وصفرا وقابض

232