بيخ نباتاتست وريشهاى باريك آنست لحية الحمار پرسياوشانست لحيائى ونيساقوس است وگويند حرشف است لحام الذهب از اقسام تنكار است ومذكور شد لخنيس بخاء معجمه لغة يونانى ونوعى از حيزى بريست نبات او قريب بزرعى وگلش بنفش وبرى وجيلى مىباشد ودانه او سياه وتلخ وبقدر عدسى ونزد بعضى سراج القطر بست در سيم گرم ودو درهم از تخم او مسهل قوى ورافع سم عقرب شاله ومفتح سدد ورافع يرقان وقدر شربت از نبات او يك مثقال است وچون گل او را بر روى عقرب اندازند كشندهء اوست لخيس ار الاكليله خزابست لزاق الذهب شامل لحام الذهب واشق است لزاق الرخام ولزاق الحجر صمغ البلاطست لسان زبان حيوانات است سريع الانحدار ومرطب بدن وبا ادويه حاره مولد منى وسريع الاستحاله بخلط متعفن ومصلحش سركه و كشنيز وزيره است لسان الحمل به فارسى بارشك وبتركى باغ ير باغى واز جنس مرما حور است وصغير وكبير مىباشد صغير او را برگ كوچك وباريك وملاست بيشتر وساقش پراكنده ومايل بطرف زمين وگلش در طرف ساق وزرد وتخمش سياه كوچك وساق قسم گتيرا وسنور پراكنده ومايل بسرخى وقريب بزرعى مىشود وتخمش ريزه تر از تخم صغير وگلش مانند او وبيخ مرديست وبا زغپته ونهايت سطبرى ان تا بقدر انگشتى ومنافع كبير زياده بر صغير واز مطلق آن مراد صغير است در دويم سرد وخشك وبرگ وتخم او الطف وجالى ورادع وقابض ومقوى جگر و مفتح وحابس نزف الدم جميع اعضا وپخته برگ وبيخ او با نمك وسركه وعدس رافع اسهال دموى وعصارهء او مسكن تشنگى وجهة فساد هضم ودق وسل ونفث الدم وسدهء سپرز وجگر وضعف آن وسدر ورفع صرع وتبهاى حاره وربو وجوشش دهان ولثه وقرحهء ريه وقى الدم وسدهء كرده وحرقة البول وسيلان حيض وخون بواسير وضماد وذر ور او جهة التيام زخمها وورم آن وسوختگى اتش وداء الفيل وقروح خبيثه وساعيه وآكله ونار فارسى وقطور اب او جهة درد گوش حار وامراض چشم وحمول او جهة در درهم واختناق او ونواصير وضماد برگ او منقى چرك زخمها والتيام دهندهء تازهء آن ورادع او رام حاره وشرى وبا نمك رافع سميت زخم سگ ديوانه گزيده وبا سفيداب جهة باد سرخ ومضمضه طبيخ او وطبيخ بيخ او جهة امراض دهان نافع وگويند مضر ريه است ومصلحش عسل وعصارهء او مضر سپرز ومصلحش مصطكى وقدر شربت از آب او دو مثقال تا نيم رطل وبدلش حماض بستانيست وگويند بالخاصية سيه عدد پنج آن را با چهار دقيه شراب ممزوج به آب بنوشند رافع تب عنب وچهار عدد آن رافع تب ربع است وتخم او در افعال مانند عصارهء او وبودافع وقابض ومغرى ومقوى امعاء ورافع زحير وقدر شربتش تا سه درهم است وعرق بار تنگ در تقوية قوة ماسكه بيعديل ودر ساير افعال ضعيفتر از عصارهء اوست لسان الثور به فارسى گاو زبان نامند برگ نبات او با خشونت وسطبرى ومايل بسياهى ومفروش بر زمين وبر روى آن نقطهاى سفيد شبيه بخار روز عنب دار وساقش قريب بزرعى ومزعنب وشاخهاى باز غب وباريك سفيد وگلش لاجوردى بشكل كل انار وتخمش مستدير ولعابى ودر جبال دار المرز كثير الوجود است وقسمى از آن كه در اصفهان ودر بعضى بلا كاو زبان مىدانند مرما حور است وكل او لاجوردى وكوچك ومدور مىباشد در اول كرم وتر وقوتش تا هفت سال باقيست وكل او الطف ودر جميع اجزاء او مفرح ومقوى اعضاى رئيسه وحواس ومسهل مرة السودا وصفراء وجهة امراض سوداوى وسرسام ويرسام وجنون وماليخوليا وخفقان وخشونة سينه وسرفه وضيق النفس ونيكوئى رخسار وسنگ مثانه ويرقان وتقوية حرارة غريزى مؤثر ومضر سپرز ومصلحش صندل وقدر شربت از آبش تا چهار وقيه واز جرم او تا ده درهم وبدلش بوزن او ابريشم محرف وچهار دانگ او پوست ترنج است وچون از آب او وآب سيب وآب مويز شراب ترتيب دهنده ده مثقال او تقريح بحديكر طل شرابت مىكند بدون ازالهء عقل ودو درهم كل او بايك درهم طين ارمنى ودو درهم شكر رافع خفقانست وعرق گاو زبان جهة امراض سوداوى مفيد ودر ساير افعال ضعيفتر از آن وقدر شربتش سى مثقال وبرگ سوخته او جهة قلاع اطفال وسستى بن دندان وحرارة دهان مفيد است لسان الابل غير رعى الابل است نباتش ما بين گياه ودرخت وپر شاخ وپراكنده ومربع ومايل به سفيدى وبرگش شبيه به برگ به واز آن درازتر وعرضش كمتر وبا زغب نرمى سفيد وثقيل الرايحه مايل بخوبى وثمرش زرد مايل به پهنى ومنبت او زمينهاى درشت در دويم سرد وخشك ونزد بعضى كرم است مجفف قروح ظاهر وباطن است شربا وضماد او رافع سم شفنين بحرى وطبيخ بحرى وطبيخ برگ وشاخ او مدر بول وحيض ومخرج جنين ورافع لكنت زبان وبا حنا سياه كننده موى وذر ور او جهة التيام جراحات وثيقهء خبيثه ان واستخا به آب مطبوخ او مسكن حكه فرج ومقعد وذكر وآب پخته او با عناب ومويز مفتح سدد ورافع التهاب ومضر كرده ومصلحش صمغ وقدر شربت از آب او دو وفيه واز جرم او تا سه درهمست وچون هفتاد مثقال او را با هفتاد رطل آب انگور شراب ترتيب دهند جهة قرحهء كرده ومثانه ونفث الدم وسرفه وسستى عضل واحتباس حيض نافع وقدر شربتش تا يكرطل است لسان العصا فير به فارسى زبان گنجشك نامند درخت او قسمى از درخت دردار وعظيم است برگش شبيه به برگ بادام وثمرش عريض وطولانى ومتفرق ودر جوف هر يك دانه تخم خربزه درازتر وشبيه بزبان گنجشك وسرخ ومغز او سفيد

231