شواهد دقيقى براى تعداد دقيق كتابهاى درون اين كتابخانه‌هاست كه ترجيحا در شكل فهرست باشد . چنين فهرستهايى براى كتابخانه‌هاى خصوصى و عمومى وجود داشته است اما در باره فهارسى كه در شش قرن نخست اسلامى نوشته شده اطلاعى نداريم كه باقى مانده است يا نه . 28 نمونه ء اين فهرست ها از كتابخانه‌هاى خصوصى كه از آنها در منابع ياد شده ( اما باقى نمانده ) عبارتند از : كتابخانه صاحب بن عباد كه فهرست آن مشتمل بر ده مجلد بوده است ; 29 فهرست كتابخانه عضد الدولة ; 30 فهرست كتابخانه ء ابن قفطى .
كتابخانه‌هاى عمومى معروفى كه از فهارس آنها ياد شده عبارتند از : كتابخانه ء " حكم دوم " در قرطبه ، كه گفته شده ، فهرست دواوين آن ، تنها شامل چهل و چهار جزء بيست

28 . نمونهء قديمى ( تا آنجا كه من از آن آگاهى دارم ) كه باقى مانده ( غير از سعد السعود ابن طاووس ، درباره آن نك‌ : بعد از اين ) عبارت است از : فهرست كتابخانه مسجد قيروان مورخه 693 ; اين فهرست با فهرست قديمىتر اما بدون تاريخ مقايسه شده . نك‌ : ابراهيم شبوح ، " سبحل قديم لمكتبة جامع القيروان " مجله معهد المخطوطات العربية ، 2 ، 1956 ، صص 339 - 372 در ص 342 . يك نسخه ء خطى كه داراى تاريخ 694 بوده و عنوان " المنتخب مما في خزائن الكتب بحلب دارد ، موجود است . همانطور كه از عنوان آن بر مى آيد مشتمل بر منتخب كتابهايى است كه در كتابخانه‌هاى حلب بوده نه يك كتابخانه ء خصوصى : ( نك‌ : Sbat ) عناوينى از اين نسخه خطى را كه ابن طاووس نيز بدان اشاره كرده در فهرست آورده‌ايم . براى فهارس كتابخانه‌هاى عمومى عثماني نك‌ : Catalogues and Cataloguing in the " E Erunsal . I 349 - 333 . pp , 1987 , 37 , Libri " Ottoman Libraries به گفته Erunsal قديمى ترين صورت موجودى كه بدست ما رسيده ، متعلق به سال 1430 م است . و قديمى ترين فهرست كامل مربوط به كتابخانه مسجد فاتح است كه در سال 1560 م تأليف شده است . بايد درباره فهرست كتاب‌هاى مربوط به اشخاص خصوصى از قرون نخستين اسلامى ، به جز آنچه در ميان اسناد Geniza كشف شده ( مق‌ : مث‌ : s Library , A Doctor " , Baneth . H . Z . D " in Egypt at the Time of maimonides . 185 - 171 . pp , 1961 / 5721 , 30 , Tarbiz , [ در زبان عربي ] و به ويژه Ha sifriyyah ka Yehudit be Arzot , Allony . N ha Mizrah bi Ymei ha Beinayim [ كتابخانه ء يهودى در شرق قرون ميانه ] تحقيق : Sokolow . M بيت المقدس [ در دست انتشار ] ) تحقيق شود . 29 . ياقوت ، الادباء ، 6 / 259 ; صص 211 - Kraemer 262 در Humanism . 30 المقدسي ، احسن التقاسيم تحقق : pe Goeje . J . M ليدن ، 1906 ص 449 ; Mez در Renaissance صص 172 - 173 ; Kraemer در Humanism ص 275 .

128