دست اوست كه در آن حتما تغيير و تبديل مىدهد .
گويند چون ايرانيان ديدند كه اعراب اسبها را باب زدند و از دجله عبور مىكنند بانگ برداشتند « ديوان آمدند ، ديوان آمدند » [ 182 ] خرزاد با سواران آمد و كنار شريعه دجله ايستاد و بانگ برداشت كه اى گروه عربان دريا درياى ماست و شما حق نداريد از آن عبور كنيد و شروع به تيراندازى به اعراب كردند و گروهى بسيار از ايشان در آب افتادند ، ساعتى جنگ كردند عربها پيروز شدند و پارسيان از كنار دجله بيرون رفتند و عربها با آنان جنگ كردند و ايرانيان عقب نشستند و خود را به مداين رساندند و در آن حصارى شدند و مسلمانان آنان را از همان سوى كه دجله بود محاصره كردند و چون خرزاد چنان ديد شبانه از دروازه شرقى مداين همراه لشكرهاى خود به جلولاء [ 183 ] عقبنشينى كرد و مداين را براى مسلمانان خالى كرد و ايشان وارد مداين شدند و غنيمت بسيار بدست آوردند از جمله به مقدار زيادى كافور دست يافتند و پنداشتند نمك است و آنرا در خمير ريختند كه تلخ شد .
مخنف بن سليم مىگويد در آن روز شنيدم مردى بانگ برداشته بود كه اين جام سرخ را چه كسى از من مىگيرد و جام سپيد مىدهد و حال آنكه آن جام زرين بود .
سعد خبر فتح و پيروزى را براى عمر نوشت ، يكى از گبرهاى مداين پيش سعد آمد و گفت من شما را به راه راهنمايى مىكنم تا پيش از آنكه آنان به مقصد برسند آنها را دريابيد ، سعد او را پيش انداخت و لشكر از پى او روان شدند و از بيابانها و صحراها گذشتند جنگ جلولاء :
خرزاد چون به جلولاء رسيد همانجا ماند و براى يزدگرد كه در حلوان بود نامه نوشت و از او كمك و يارى خواست و او هم او را مدد فرستاد .
خرزاد بر گرد اردوگاه خود خندق كند و زن و فرزند و بارهاى سنگين خو

182 - در متن عربى به همين صورت آمده است . ( م ) 183 - جلولاء : شهركى در راه بغداد به خراسان ، نام نهرى هم هست ، ر . ك ، ترجمه تقويم البلدان ص 349 . د

161