قرائت است؛ چنان كه در اشعار عرب، گاه به اين معنا آمده است. [1]

'''أُمِّى:'''

{{(آیه):الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّي}}

درباره مفهوم‌{{صورتی: «أُمِّى»}} كه از مادّه‌{{صورتی: «أُمّ»}} به معناى مادر، يا{{صورتی: «امّت»}} به معناى جمعيت گرفته شده است در ميان مفسران گفتگوست؛ جمعى آن را به معناى درس نخوانده مى‌دانند، يعنى به همان حالتى كه از مادر متولد شده باقى مانده و مكتب استادى را نديده است.

بعضى آن را به معناى كسى كه از ميان امّت و توده مردم برخاسته، نه از ميان اشراف، و مترفين و جباران.

و بعضى به مناسبت اين كه مكّه را{{صورتی: «ام القرى‌»}} مى‌گويند اين كلمه را مرادف‌{{صورتی: «مكّى»}} دانسته‌اند.

روايات اسلامى كه در منابع مختلف حديث وارد شده نيز، بعضى آن را به معناى درس نخوانده؛ وبعضى آن را به معناى مكّى تفسير كرده‌اند. ولى هيچ مانعى ندارد كه كلمه‌{{صورتی: «أُمِّى»}} اشاره به هر سه مفهوم بوده باشد و بارها گفته‌ايم كه استعمال يك لفظ در چند معنا، هيچ مانعى ندارد، و در ادبيات عرب شواهد فراوانى براى اين موضوع وجود دارد. [2]

'''أمين:'''

{{(آیه):وَ هذَا الْبَلَدِ الأَمينِ}}

واژه‌{{صورتی: «امين»}} از مادّه‌{{صورتی: «أمْن»}} در اينجا ممكن است‌{{صورتی: «فعيل»}} به معناى‌{{صورتی: «فاعل»}} باشد و مفهومش‌{{صورتی: «ذو الامانة»}} است و يا{{صورتی: «فعيل»}} به معناى مفعول يعنى سرزمينى كه مردم در آن در امنيتند. [3]

'''أُمِّيُّون:'''

{{(آیه):أُمِّيُّونَ لايَعْلَمُونَ}}

{{صورتی:«أُمِّيُّون»}} جمع‌{{صورتی: «امّى»}} در اينجا به معناى‌{{صورتی: «درس نخوانده»}} است. [4]

'''أُمِّيِّين:'''

{{(آیه):فِي الأُمِّيِّينَ سَبيلٌ}}

{{صورتی:«أُمِّيِّين»}} به معناى افراد درس نخوانده و بى سواد است؛ ولى منظور آنها مشركان عرب و اعراب بود كه معمولًا از خواندن و نوشتن آگاهى نداشتند، و يا اين كه منظور آنها تمام كسانى بود كه از خواندن تورات و انجيل بى‌بهره بودند.

{{صورتی:«أُمِّيِّينَ»}} در سوره‌{{صورتی: «جمعه»}} جمع‌{{صورتی: «أُمّى»}} به معناى‌{{صورتی: «درس نخوانده»}} منسوب به‌{{صورتی: «امّ»}} (مادر) است؛ يعنى مكتبى جز مكتب دامان مادرش را نديده است. و بعضى آن را به معناى‌{{صورتی: «اهل مكّه»}} دانسته‌اند؛ زيرا{{صورتی: «مكّه»}} را{{صورتی: «امّ القرى»}} (مادر آبادى‌ها) مى‌ناميدند.

ولى اين احتمال بعيد به نظر مى‌رسد؛ چرا

[1]سوره حج: 52؛[https://lib.eshia.ir/27575/14/154/أُمِّيِّين مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج14، ص154.]

[2]سوره اعراف: 157؛[https://lib.eshia.ir/27575/6/469/أُمِّى مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج6، ص469.]

[3]سوره تين: 3؛[https://lib.eshia.ir/27575/27/161/أمين مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج27، ص161.]

[4]سوره بقره: 78؛[https://lib.eshia.ir/27575/1/371/أُمِّيُّون مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج1، ص371.]