'''مَثابَة:'''

{{(آیه):الْبَيْتَ مَثابَةً لِّلنَّاسِ}}

{{صورتی:«مَثابَة»}} در اصل از مادّه‌{{صورتی: «ثوب»}} به معناى بازگشت چيزى به حالت نخستين است، و از آنجا كه خانه كعبه مركزى بوده است براى موحدان، كه هر سال به سوى آن رو مى‌آوردند، نه تنها از نظر جسمانى كه از نظر روحانى نيز بازگشت به توحيد و فطرتِ نخستين مى‌كردند، از اين رو به عنوان‌{{صورتی: «مثابه»}} معرفى شده است. [1]

'''مَثانِى:'''

{{(آیه):سَبْعاً مِّنَ الْمَثانِي}}

{{صورتی:«سَبْع»}} در لغت به معناى هفت و{{صورتی: «مَثانِى»}} به معناى دوتاها است، و بيشتر مفسران و روايات،{{صورتی: «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِى»}} را كنايه از سوره «حمد» گرفته‌اند، زيرا سوره «حمد» بنا بر معروف، هفت آيه است و از اين نظر كه، به خاطر اهميت اين سوره و عظمت محتوايش، دو بار بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل گرديده است. و يا اين كه از دو بخش تشكيل شده (نيمى از آن، حمد و ثناى خداست و نيمى از آن، تقاضاهاى بندگان است). و يا اين كه دوبار در هر نماز خوانده مى‌شود، به اين جهات، كلمه‌{{صورتی: «مَثانِى»}} يعنى دوتاها بر آن اطلاق شده است.

بعضى از مفسران نيز اين احتمال را داده‌اند كه: «سبع اشاره به هفت سوره بزرگ آغاز قرآن است، و مَثانِى كنايه از خود قرآن،، چرا كه قرآن دو بار بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد يك بار به طور جمعى، و يك بار تدريجى و به حسب نيازها و در زمان‌هاى مختلف.

بنابراين، «سَبْعاً مِنَ الْمَثانِى» يعنى هفت سوره مهم، از مجموعه قرآن.

{{صورتی:«مَثانى»}} چنان كه «زمخشرى» در «كشّاف» آورده، ممكن است جمع‌{{صورتی: «مُثَنّى‌»}} (بر وزن مصلّى‌) به معناى مكرّر بوده باشد، و يا جمع‌{{صورتی: «مَثنى‌»}} (بر وزن مبنا) از تثنيه به معناى تكرار گرفته شده است. [2]

'''مَثْبُور:'''

{{(آیه):يا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً}}

{{صورتی:«مَثْبُور»}} از مادّه‌{{صورتی: «ثبور»}} به معناى «هلاكت» است. [3]

'''مثقال:'''

{{(آیه):لا يَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ}}

{{صورتی:«مثقال»}} از مادّه‌{{صورتی: «ثِقْل»}} در لغت، هم به معناى ثقل و سنگينى آمده، و هم ترازوئى كه با آن سنگينى اشياء را مى‌سنجند، و در اينجا به همان معناى اول است. [4]

[1]سوره بقره: 125؛[https://lib.eshia.ir/27575/1/511/مَثابَة مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج1، ص511.].

[2]سوره حجر: 87؛[https://lib.eshia.ir/27575/11/148/مَثانِى مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج11، ص148.]؛سوره زمر: 23؛[https://lib.eshia.ir/27575/19/453/مَثانِى مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج19، ص453.].

[3]سوره اسراء: 102؛[https://lib.eshia.ir/27575/12/340/مَثْبُور مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج12، ص340.].

[4]سوره نساء: 40؛[https://lib.eshia.ir/27575/3/494/مثقال مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج3، ص494.]؛سوره زلزال: 7؛[https://lib.eshia.ir/27575/27/251/مثقال مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج27، ص251.].