اين احتمال نيز در تفسير آيه وجود دارد كه:

منظور از «فتنه و افتنان» همان دلباختگى به چيزى است، يعنى نتيجه دلباختگى آنها به شرك و بت‌پرستى كه پرده‌اى بر روى انديشه و خِرَد آنها افكنده، اين شده است: در قيامت كه پرده‌ها كنار مى‌رود، متوجّه خطاى بزرگ خود بشوند، و از اعمال خود بيزارى جويند و به كلى انكار كنند.

و اصل «فتنه» در لغت چنان كه «راغب» در «مفردات» مى‌گويد: آن است كه طلا را در آتش بيفكنند و زير فشار حرارت قرار دهند، تا باطن آن آشكار گردد و معلوم شود خالص است يا ناخالص؟

{{صورتی:«فِتْنَه»}} در قرآن مجيد مكرّر به معناى آزمايش و امتحان آمده است. و در تفسير آيه 193 سوره «بقره» گفته‌ايم، مفهوم وسيعى دارد كه هر گونه اعمال فشار را شامل مى‌شود، لذا گاهى در قرآن كلمه فتنه به شرك و بت‌پرستى كه انواع محدوديت‌ها و فشارها را براى جامعه در بر دارد گفته شده.

همچنين به فشارهايى كه از ناحيه دشمنان براى جلوگيرى از گسترش دعوت اسلام و به منظور خفه كردن نداى حق‌طلبان و حتى باز گرداندن مؤمنان به سوى كفر به عمل مى‌آيد «فتنه» اطلاق شده است‌

منظور از{{صورتی: «فتنه»}} در جمله‌{{صورتی: «أَنْ يَفْتِنَهُمْ»}} (آيه 83 يونس) منحرف ساختن از دين و آئين «موسى‌» بر اثر تهديد و ارعاب و شكنجه بوده و يا به معناى هر گونه توليد ناراحتى و درد سر، اعم از دينى و غير دينى. و منظور از آن در سوره‌{{صورتی: «احزاب»}} همان شرك و كفر است (همان گونه كه در آيات ديگر قرآن از قبيل آيه 193 سوره «بقره» آمده است). ولى بعضى از مفسران، احتمال داده‌اند كه: مراد از «فتنه» در اينجا جنگ بر ضد مسلمانان است كه اگر به اين گروه منافق، پيشنهاد شود، به زودى اجابت كرده و با فتنه‌جويان همكارى مى‌كنند! اما اين تفسير، با ظاهر جمله «وَ لَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطارِها» (اگر از اطراف، بر مدينه هجوم آورند ...) سازگار نيست.

{{صورتی:«فتنه»}} ممكن است به معناى «رنج و عذاب» باشد، و ممكن است به معناى «آزمايش»، همان گونه كه در غالب موارد در قرآن به اين معنا آمده است، اشاره به اين كه: آنها هنگامى كه نام «زقّوم» را شنيدند به سخريه و استهزاء پرداختند، و از اين رو وسيله‌اى براى آزمايش اين ستمگران شد.

با توجّه به اين كه‌{{صورتی: «فِتْنِه»}} در اصل، به معناى قرار دادن طلا در كوره است، تا طلاى خوب و خالص، از ناخالص شناخته شود، به معناى هر گونه آزمايش و امتحان استعمال مى‌شود، و به معناى «دخول انسان در آتش» نيز آمده است، و گاه، به معناى بلا و عذاب و ناراحتى، چنان كه آيه 14 سوره‌{{صورتی: «ذاريات»}} نيز اشاره به همين معناست. [1]

[1]. انعام، آيات 23، 53 (ج 5، صفحات 235، 236، 320)؛سوره اعراف: 155؛[https://lib.eshia.ir/27575/6/462/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج6، ص462.]؛سوره انفال: 39؛[https://lib.eshia.ir/27575/7/207/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج7، ص207.]؛سوره يونس: 85؛[https://lib.eshia.ir/27575/8/448/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج8، ص448.]؛سوره احزاب: 14؛[https://lib.eshia.ir/27575/17/249/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج17، ص249.]؛سوره صافات: 63؛[https://lib.eshia.ir/27575/19/84/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج19، ص84.]؛ ذاريات، آيه 14 (ج 22، 328)؛سوره قمر: 27؛[https://lib.eshia.ir/27575/23/64/%%% مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج23، ص64.]