'''ظُلُمَاتِ الأَرْضِ:'''

{{(آیه):فِى ظُلُمَاتِ الأَرْضِ}}

{{صورتی:«ظُلُمَاتِ الأَرْضِ»}} در روايات به معناى رحم مادران و در لغت به معناى تاريكى‌هاى زمين است. [1]

'''ظُلُمَاتٍ ثَلاثٍ:'''

{{(آیه):في‌ ظُلُمَاتٍ ثَلاثٍ}}

تعبير به‌{{صورتی: «ظُلُمَاتٍ ثَلاثٍ»}} (ظلمت‌هاى سه‌گانه) اشاره به ظلمت شكم مادر، ظلمت رحم، و مشيمه (كيسه مخصوصى كه جنين در آن قرار گرفته است) مى‌باشد كه در حقيقت سه پرده ضخيم است كه بر روى جنين كشيده شده. [2]

'''ظَلُّوا:'''

{{(آیه):فَظَلُّوا فيهِ يَعْرُجُونَ}}

{{صورتی:«ظَلُّوا»}} از مادّه‌{{صورتی: «ظِلّ»}} دليل بر استمرار كارى در روز مى‌باشد، و عرب اين تعبير را در مورد شب نمى‌كند، بلكه به جاى آن‌{{صورتی: «باتُوا»}} كه از مادّه‌{{صورتی: «بيتوته»}} است، استعمال مى‌كند. [3]

'''ظُلَّه:'''

{{(آیه):عَذابُ يَوْمِ الظُّلَّةِ}}

{{صورتی:«ظُلَّه»}} از مادّه‌{{صورتی: «ظِلّ»}} در اصل به معناى قطعه ابرى است كه سايه مى‌افكند، بسيارى از مفسرين در ذيل آيه، چنين نقل كرده‌اند:

هفت روز، گرماى سوزانى سرزمين آنها را فرا گرفت، و مطلقاً نسيمى نمى‌وزيد، ناگاه قطعه ابرى در آسمان ظاهر شد، و نسيمى وزيدن گرفت، آنها از خانه‌هاى خود بيرون ريختند و از شدت ناراحتى به سايه ابر پناه بردند. در اين هنگام، صاعقه‌اى مرگبار از ابر برخاست، صاعقه‌اى با صداى گوش خراش، و به دنبال آن آتش بر سر آنها فرو ريخت، لرزه‌اى بر زمين افتاد، و همگى هلاك و نابود شدند. [4]

'''ظَليل:'''

{{(آیه):وَ نُدْخِلُهُمْ ظِلًّا ظَليلًا}}

{{صورتی:«ظَليل»}} از مادّه‌{{صورتی: «ظِلّ»}} به معناى سايه است و در اينجا براى تأكيد به كار رفته است؛ زيرا{{صورتی: «ظِلِّ ظَلِيْل»}} مجموعاً معناى «سايه سايه دار» مى‌دهد و آن كنايه از يك سايه كامل و هميشگى و مرفه است. [5]

'''ظنّ:'''

{{(آیه):يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُّلاقُوا}}

{{صورتی:«راغب»}} در «مفردات» مى‌گويد:{{صورتی: «ظنّ»}} به معناى «اعتقادى» است كه از دليل و قرينه حاصل مى‌شود، اين اعتقاد گاه قوى مى‌شود و به مرحله يقين مى‌رسد و گاه ضعيف است و از حد گمان تجاوز نمى‌كند. [6]

[1]سوره انعام: 59؛[https://lib.eshia.ir/27575/5/343/ظُلُمَاتِ الأَرْضِ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج5، ص343.]

[2]سوره زمر: 6؛[https://lib.eshia.ir/27575/19/404/ظُلُمَاتٍ ثَلاثٍ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج19، ص404.]

[3]سوره حجر: 14؛[https://lib.eshia.ir/27575/11/52/ظَلُّوا مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج11، ص52.]

[4]سوره شعراء: 189؛[https://lib.eshia.ir/27575/15/366/ظُلَّه مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج15، ص366.]

[5]سوره نساء: 57؛[https://lib.eshia.ir/27575/3/545/ظَليل مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج3، ص545.]

[6]سوره بقره: 46؛[https://lib.eshia.ir/27575/1/262/ظنّ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج1، ص262.]؛سوره فصلت: 48؛[https://lib.eshia.ir/27575/20/338/ظنّ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج20، ص338.]