ض‌

'''ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً:'''

{{(آیه):وَضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً}}

{{صورتی:«ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً»}} يعنى دلتنگ و ناراحت شد. [1]

'''ضالّ:'''

{{(آیه):وَ وَجَدَكَ ضآلًّا فَهَدى‌}}

{{صورتی:«ضالّ»}} از مادّه‌{{صورتی: «ضلال»}} از نظر لغت به دو معنا آمده: «گمشده» و «گمراه» مثلًا گفته مى‌شود:{{صورتی: الْحِكْمَةُ ضالَّةُ الْمُؤْمِنِ‌}} «دانش، گمشده انسان با ايمان است». و به همين مناسبت، به معناى مخفى و غائب نيز آمده، لذا در آيه 10 «سجده» مى‌خوانيم منكران معاد مى‌گفتند:{{صورتی: أَ إِذا ضَلَلْنَا فِي الأَرْضِ أَ إِنَّا لَفي‌ خَلْقٍ جَديد}} «هنگامى كه در زمين پنهان و غائب شديم در خلقت نوينى قرار خواهيم گرفت»؟

اگر{{صورتی: «ضاّل»}} در آيه مورد بحث، به معناى «گمشده» باشد، مشكلى پيش نمى‌آيد، و اگر به معناى «گمراه» باشد، منظور نداشتن دسترسى به راه نبوت و رسالت قبل از بعثت است. و يا به تعبير ديگر، پيامبر در ذات خود چيزى نداشت، هر چه داشت از سوى خدا بود؛ بنابراين، در هر دو صورت مشكلى پيش نمى‌آيد. [2]

'''ضامر:'''

{{(آیه):عَلى‌ كُلِّ ضامِرٍ يَأْتِيْنَ}}

{{صورتی:«ضامر»}} از مادّه‌{{صورتی: «ضُمُور»}} به معناى حيوان لاغر است. [3]

'''ضبح:'''

{{(آیه):وَ الْعادِياتِ ضَبْحاً}}

{{صورتی:«ضبح»}} (بر وزن مدح) به معناى صداى نفس‌هاى تند و سريع اسب است، كه هنگام دويدن از او به گوش مى‌رسد. [4]

'''ضَحِكَت:'''

{{(آیه):قآئِمَةٌ فَضَحِكَتْ}}

بعضى از مفسران اصرار دارند:{{صورتی: «ضَحِكَت»}} را از مادّه‌{{صورتی: «ضَحْك»}} (بر وزن درك) به معناى «عادت زنانه» بگيرند، و گفته‌اند: درست در همين لحظه بود كه، ساره در آن سن زياد، و بعد از رسيدن به حد يأس، بار ديگر عادت ماهيانه را- كه نشانه امكان تولد فرزند بود- پيدا كرد، و لذا وقتى او را بشارت به تولد{{صورتی: «اسحاق»}} دادند، كاملًا توانست اين مسأله را باور كند، آنها به اين استدلال كرده‌اند كه: در لغت عرب گفته مى‌شود:{{صورتی: ضَحَكَتِ الأَرانِبُ‌}} يعنى: «خرگوش‌ها عادت شدند»! ولى، اين احتمال از جهات مختلفى بعيد است. [5]

[1]سوره عنكبوت: 33؛[https://lib.eshia.ir/27575/16/279/ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج16، ص279.]

[2]سوره ضحى‌: 7؛[https://lib.eshia.ir/27575/27/123/ضالّ مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج27، ص123.]

[3]سوره حجّ: 27؛[https://lib.eshia.ir/27575/14/82/ضامر مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج14، ص82.]

[4]سوره عاديات: 1؛[https://lib.eshia.ir/27575/27/264/ضبح مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج27، ص264.]

[5]سوره هود: 71؛[https://lib.eshia.ir/27575/9/207/ضَحِكَت مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج9، ص207.]