آيا فرشتگان هم از اختيارى كه انسانها دارند ، بهره مند هستند يا نه گفته شده است كه فرشتگان نيز از نوعى اختيار بهره مند مىباشند ، اگر چه جنبهء قدس و نورانيت آنها غلبه دارد ، بطورى كه از بعضى مآخذ چنين استفاده مىشود كه فرشتگان نفس امّاره ندارند و محض عقل و نور هستند . ولى اين امتيازات منافاتى با داشتن تكليف و مسئوليت ندارد . امر خداوندى به سجده بر آدم تكليفى بود كه به فرشتگان متوجه شد . و اگر آن موجودات مقدس مانند جمادات محض باشند كه هيچگونه آگاهى و اختيارى نداشته باشند ، نمىتوانند شايستهء آن امتيازات و عظمتها بوده باشند . البتّه به جهت تقرب و ارتباط نزديكترى كه فرشتگان با مقام شامخ ربوبى دارند ، بهره بردارى آنان از اختيارى كه دارند همواره در راه خير و كمال مىباشد .
با بيان ديگر بطور قطع فرشتگان از عالم جمادات و نباتات و حيوانات ( غير از انسانهاى رشد يافته ) والاتر و باعظمتترند . در آيه اى از قرآن چنين آمده است : * ( ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَهِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَلِلأَرْضِ ) * [1] .
( خداوند به آسمان و زمين فرمود : بيائيد ( در جريان فعاليّت قرار بگيريد ) چه از روى اختيار و چه از روى اكراه ، آن دو گفتند ما با اختيار آمديم ) .
از اين آيه معلوم مىشود كه حركات دستورى آسمان و زمين كه جنبهء آلى و تسليم محض بودن آنها بيش از فرشتگان است ، منحصر بيك بعد اجبارى نبوده و دو راه براى آنها مطرح بوده است ، يا قرار گرفتن اختيارى در حركات دستورى و يا قرار گرفتن اكراهى .
يعنى اگر چه آسمان و زمين به قرار گرفتن مطلق در جريان دستورى مجبور بودند ، ولى كيفيت آن بسته به درك و اختيار آن دو بوده است . و مسلم است كه انتخاب راه درك و اختيار با عظمتتر بوده است كه آن دو انتخاب كردند . بنا بر اين ، بجهت مقام والايى كه فرشتگان دارند ، نيروى اختيار آنها قوىتر خواهد بود .

[1] فصلت آيهء 11 .

122