عملى شدن آن وعده اى كه خداى تعالى به پيامبر خويش صلَّى الله عليه و آله داده بود در مورد غلبهء آن بر تمامى دينها [ اگر چه مشركان دوست نداشته باشند ] انجام همهء اينها را به دست او قرار داد تا آنجا كه امام صادق عليه السّلام در بارهء او و در بارهء شخص خود آنچه را كه در روايت زير آمده مىفرمايد : 46 - خلَّاد بن صفّار گويد : از امام صادق عليه السّلام پرسيده شد : آيا قائم عليه السّلام زاده شده است ؟ فرمود : نه و اگر من او را در مىيافتم حتما همهء عمرم او را خدمت مىنمودم » .
پس نيك بينديشيد [ پس از اين ] بدان چه آن باطل گويان ادّعا مىكنند و آن گروه دور از حقّ و بدعتگزاران بدان افتخار مىنمايند كه آن كسى كه وصف او چنين است و حال و منزلتش نزد خداى عزّ و جلّ بدين گونه است ( مدّعىاند ) كه صاحب ايشان [1] همان است ( و نيز بينديشيد ) آن كس كه چنين ادّعائى در بارهء او دارند خود داراى چهار صد هزار اسب و چهار هزار خدمتگار رومىّ و صقلبىّ [2] است و بنگريد كه آيا

[1] مراد از صاحب ايشان محمّد بن عبيد اللَّه المهدى القائم بامر اللَّه دومين خليفهء فاطميّ است . او از فرزندان اسماعيل ابن جعفر بن محمّد عليهما السّلام است كه در سال 278 ه ق . متولَّد و در سال 334 ه ق وفات يافت . و ممكن است منظور . فرزند او سومين خليفهء فاطميّ باشد كه در سال 302 ه ق متولَّد و در سال 341 ه ق وفات يافت ( نقل از حاشيهء متن عربى ) .
[2] صقالبه : صقلاب معرب اسلاو - يكى از شعب نژاد قديمى هند و اروپائى هستند كه در فاصلهء جبال اورال تا درياى آدرياتيك در اروپاى شرقى و ميانه به سر مىبرند و داراى شعباتى است كه روس - بيلوروسى - يوگوسلاوى و بلغارى از آن جمله است . عدّه اى از آنان ساكن آسيا و عدّه اى ساكن روسيه ، يوگوسلاوى ، چك و اسلواكى و قسمتى از پروس و اتريش هستند ، لكن در لسان عرب مطلقا به بردگانى گفته مىشود كه جهت خدمت در سپاه از غرب آورده مىشوند ، سرخ رو و داراى موى بور هستند ، اعمّ از اينكه از نژاد اسلاو باشند يا نباشند .

346