بشوئيد و ما دانستيم كه تمام صورت بايد شسته شود ، سپس فرمود : * ( وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ « ) * يعنى دستهاى خود را تا آرنجها بشوئيد ، و وصل فرمود ( با واو عطف ) دستها تا آرنجها را به صورت و چون تمام روى را بايد شست از اينجا فهميديم كه دستها تا آرنجها را نيز بتمامى بايد شست ، بعد از آن خداى تعالى در ميانه سخن فاصله افكنده و فرمود : * ( وَامْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ ) * يعنى مسح كنيد به بخشى از سرتان . پس هنگامى كه فرمود : « برؤوسكم « يعنى به سرتان ، فهميديم كه بخاطر رعايت حرف » باء « به بخشى از سر مسح بايد كرد ، بعد از آن پاها را به سر وصل فرمود همچون وصل و عطف دستها به صورت و فرمود : * ( وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ ) * يعنى پاهايتان را تا كعبين مسح كنيد .
پس وقتى كه پاها را به سر وصل و عطف فرمود فهميديم كه مسح پا را نيز بر بخشى از پاها بايد كشيد . سپس رسول خدا صلَّى الله عليه و آله آن را براى مردم با قول و عمل تفسير فرمود و مردمان آن را ضايع ساختند ( و آنچنان كه در بعض از نسخ آمده « فصنعوه » مردم همان گونه عمل كردند ) . پس از آن فرمود : * ( فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ ) * يعنى : و اگر آبى نيافتيد پس به زمين پاكيزه تيمم كنيد يا قصد آن كنيد پس به بخشى از رويتان مسح كنيد . هنگامى كه وضو را از كسى كه آب نمييابد و يا دسترسى ندارد ساقط ساخت بعضى از مواضع را كه در وضو مورد شستن قرار ميگيرد در تيمّم مورد مسح قرار داد ، زيرا ميفرمايد : « بوجوهكم » يعنى بعض صورتهايتان را بشوئيد ، و بعد « و أيديكم منه » را به آن وصل و عطف فرمود ، يعنى از آن خاك تيمّم كه بدست باقيست مسح بكشند زيرا او ميداند كه آن خاك تيمّم بر تمام صورت

137