پس از گرد آورى نسخه هاى متعدد از تفسير مورد بحث ومقايسه وارزيابى آنها ، بر ما مسلم شد كه كهن ترين نسخهء تاريخ دار ومعتبرى كه دردست داريم ، بخشى از اين تفسير است كه مجلدات شانزده وهفده را شامل مى شود . از اين قسمت از تفسير نسخه بدلهاى موثق وقابل اعتنا ( براى مثال : نسخه اى به تاريخ 595 ) نيز در دست داشتيم وهمين امر سبب شد كه بنا را بر ابن بگذاريم كه تا پيدا شدن نسخه هاى معتبر از مجلدات ديگر ، ابتدا تصحيح اين دو جلد را آغاز بكنيم وهمزمان جستجوى خود را براى يافتن پروردگار چاپ اين دو جلد پايان يافته ، ازبخشهاى ديگر اين تفسير نسخه هاى معتبرى به دست آمده كه توانسته است در برخى از مجلدات ديگر كه هم اكنون در مراحل آغاز چاپ است ، اساس اين تصحيح قرار گيرد وما در جاى خود به معرفى يكايك آنها خواهيم پرداخت .
شرح نسخه هاى جلد شانزدهم در تصحيح اين مجلد پنج نسخه به شرح زير در اختيار داشته ايم :
1 نسخهء محفوظ در كتابخانهء آستان قدس رضوى به شمارهء 134 به خط محمد بن اسماعيل بن سليمان ابراهيم الاردلانى النيسابورى به تاريخ 556 ه .
به عنوان اساس .
2 نسخهء كتابخانهء مركزى دانشگاه تهران به شمارهء 10050 مورخ 595 به خط ابو سعد بن الحسين الكاتب البيتهقى [1] با رمزدا .
3 نسخهء شمارهء 133 كتابخانهء آستان قدس رضوى ، ظاهرا متعلق به قرن 8 يا 9 ، اين نسخه كه مجلدات 11 تا 17 تفسير ابوالفتوح را شامل مى شود ، با قطعيتى نزديك به يقين از روى نسخهء 134 همان كتابخانه يعنى نسخهء اساس نوشته شده وتقريبا در تمام موارد ضبطها وحتى سقطات آن همخوانى دارد . اين نسخه را ما با رمز آب مورد استفاده قرار داده ايم .
4 نسخهء شمارهء 130 كتابخانهء آستان قدس رضوى مورخ 947 ، با رمز آج .

[1] ما اين نسخه را پيش از اين معرفى كرده ايم . رك : محمد جعفر يا حقى " دست نويسى نفيس از تفسير ابو الفتوح ارزى " ، مشكوة ، شمارهء سوم ( تابستان 62 ) ص 160 188 .

تعريف الكتاب 10