و اين ارباب استعاره است و يا معنى اين باشد كه حقتعالى راجع ميسازد و بال استهزا را برايشان پس در حكم كسى باشد كه مستهزئ باشد بايشان و اين از قسم اطلاق سبب اسمست كه استهزاست بر مسبب كه و بال استهزاست و يا فرو ميآورد برايشان حقارت و هوانى كه لازم استهزاست و اين از قبيل اطلاق اسم است بر لازم و يا معامله مىكند با ايشان مانند معامله مستهزئ و اين در دنيا به اين طريقست كه اجراى احكام مسلمانان مىكند برايشان يعنى به جهت اظهار ايمان تكاليف شرعيه را كه اعمال بدنيه و ماليه است برايشان جارى ميسازد و در آخرت بجهة ابطان كفر به عذاب ابدى گرفتار ميگرداند پس گوئيا با ايشان در مقام استهزاست و يا استدراج ايشان مىكند بامهال و زيادتى در نعمة در حالت تمادى ايشان در طغيان يعنى مرتبه نعمت را برايشان زياد ميگرداند بعد از آنكه ايشان بتدريج كفر را زياد ميكنند تا آنكه چون كفر ايشان به نهايت رسيد بيكدفعه ايشان را هلاك كند به عذاب ابدى گرفتار كند و تسميهء اين باستهزا به جهت آنست كه ظاهرا نعمت است و حقيقت استدراج و هلاكت و در آخرت به اين وجه كه چون مؤمنان در بهشت بتختهاى خود بنشينند و كافران در دوزخ بجاى خود قرار گيرند حقتعالى بفرمايد كه تا درى از دوزخ بجانب بهشت بگشايند منافقان چون بهشت را بينند بسرعت تمام متوجه آن شوند و بسبب كثرت مسارعت بر روى در آيند و برخيزند تا بدر بهشت رسند بهشتيان را با علو مرتبه و رفعة درجه بينند كه بر بالاى تختهاى مرصع بدرر و يواقيت و محلى بذهب و فضه ملاحظه كنند و چون ميل كنند كه پاى در بهشت نهند فى الحال در را ببندند و مؤمنان بر ايشان بخندند و ايشان مخذول و نااميد از آنجا برگردند و باز بمقر سقر قرار گيرند اينست معنى قوله تعالى فَالْيَوْمَ الَّذِينَ آمَنُوا مِنَ الْكُفَّارِ يَضْحَكُونَ عَلَى الأَرائِكِ يَنْظُرُونَ عدى بن حاتم روايت كرده كه رسول صلَّى اللَّه عليه و آله فرمود كه در روز قيامت منافقان را تمكين دهند تا در عقب مؤمنان بروند و بنور ايشان عقبهاى صراط را قطع كنند چون بدر بهشت برسند و بهشت را بآراستگى تمام ملاحظه نمايند و پاى بردارند كه در بهشت نهند فرشتگان دوزخ در رسند و ايشان را بدوزخ كشند ايشان گويند بار خدايا چون كه ما مستحق دوزخ بوديم چرا تمكين ما ميدارى با مؤمنان متوجه بهشت شويم و بهشت را با زيب و زينت ببينيم خطاب آيد كه اين جزاء استهزا است كه در دنيا با مؤمنان ميكرديد و نزد بعضى مراد از استهزاء تخطئه و تجهيل او سبحانه است مر اهل نفاق را چه عادت عرب آنست كه مقارب شيء را در معنى قائم مقام آن ميگرداند پس معنى چنين دهد كه حقتعالى ايشان را خاطئى و جاهل ميخواند به جهت توغل و اصرار ايشان در كفر و استيناف كلام و عدم اتيان به حرف عطف جهت آنست كه تا دلالت كند مر آنكه حقتعالى متولى مجازات ايشان شده به جهت انتقام براى مؤمنان بىآنكه مؤمنانرا محتاج گرداند