561 . * + تفسير / يحيى بن زياد الفراء ( م 207 ) ذريعه 4 / 298 ش 1308 ; 21 / 206 ش 4635 سعد السعود 22 - 23 ، 260 - 270 درباره مؤلف نك‌ : سزگين 8 / 123 - 125 . خطيب بغدادي دو تحرير اين تأليف را بر شمرده ; الف : از محمد بن الهجم السمرى ( م 277 ) كه به املاى فراء آن را نگاشته است ( مق‌ : تاريخ بغداد 2 / 161 ) ; اين تحريري است كه به چاپ رسيده است ( ج 1 تحقيق :
احمد يوسف النجاتى و محمد على النجار ، قاهره 1955 تجديد 1980 ; ج 2 تحقيق :
النجار ، قاهره 1966 ; ج 3 تحقيق : عبد الفتاح اسماعيلي شلبى وعلى النجدي ناصف ، قاهره 1972 ) ; ب : تحرير سلمة بن عاصم شاگرد فراء ; به گفته خطيب بغدادي بعد از آنى كه فراء مجلس املاء را تمام كرده و شاگردان مى رفتند ، سلمه موادى را كه نوشته بود بر فراء قرائت مى كرد وفراء در آن تغييراتى مى داد . به گفته خطيب اين امر سبب اختلاف ميان دو تحرير مى باشد ( تاريخ بغداد 14 / 152 - 153 ) .
ابن طاووس دو نسخه ء يك جلدى از تأليف فراء را در دست داشته ; نسخه ء اول مشتمل بر هفت جزء بوده از جزء دهم الى شانزدهم . و موارد نقل شده نشان مى دهد كه تقريبا مشتمل بر نيمه ء دوم تأليف فراء بوده است . نسخه ء دوم كه داراى اجازه‌اى با تاريخ 409 بوده مشتمل بر هفت جزء بوده ; از جزء اول تا هفت و آنچه از نقلها بدست مى آيد اين كه نسخه ء مزبور مشتمل بر تمام كتاب فراءبوده است .
از آگاهيهايى كه ابن طاووس بدست مى دهد ، نسخه ء اول او با تحرير محمد بن الجهم ( در سعد 265 بجاى " أبو الجهم " ابن الجهم " بخوانيد ) بوده و نسخه ء دوم تحرير سلمه ( به اشتباه در نسخه ء چاپى " مسلمه " آمده ) بن عاصم بوده است . مقابله نقلها از نسخه ء دوم با نسخه ء چاپى " معاني " تنها يك تفاوت مهم را در تفسير آيه 11 / سجده نشان مى دهد كه قابل ملاحظه است . در اين آيه كلمات " اتينا طائعين " آمده . فراء ( در نسخه ء چاپى ) قرائت مذكور را اختيار كرده است ; در برابر از شرح او در تحرير سلمه بن عاصم

طاووس با آنچه در مجمع وتبيان از أبو الجارود يا از امام باقر [ ع ] بدون اشاره به أبو الجارود آمده مى توان به نتايج بهترى رسيد . م

534