طرائف 101 / 24 عنوان فوق در روضات ( 1 / 273 ) آمده ; در اينجا دو سؤال مطرح است نخست آنكه استيعابي كه أبو نعيم تلخيص كرده تأليف چه كسى بوده است ؟ دوم آنكه أبو نعيم مذكور چه كسى است ؟ در ميان چندين كتابي كه " استيعاب " ناميده مى شود ( مق‌ : حاجى خليفه 1 / 81 ، بروكلمان ، index ) آنچه در اينجا مناسب مى نمايد " استيعاب " ابن عبد البر ( 368 - 463 ) در شرح حال صحابه است . در واقع مورد طرائف را ، ابن بطريق نيز نقل كرده است ( نك‌ : الخصائص ص 98 ) ; ابن بطريق مى گويد آن را از " كتاب الاستيعاب / لابن عبد البر النمري المغربي الاندلسي " اخذ كرده و اين كه أبو نعيم نيز آن را نقل كرده است ( وقد خرجه ايضا أبو نعيم ) . مشكل اين است كه اين نقل داراى صبغه شيعى روشنى است :
در آنجا از قول رسول خدا [ ص ] آمده كه در معراج ، خداوند او را با انبياء در يك جا جمع كرد و فرمود از آنان سؤال كن كه به چه چيز مبعوث شده اند آنها گفتند به سه چيز :
توحيد ، اقرار به نبوت تو و ولايت على بن ابي طالب [ ع ] . بنابراين غير محتمل است كه مالكى متعصبي چون ابن عبد البر تمايلى به نقل آن داشته باشد و در واقع اين روايت در چاپ البجاوى از " استيعاب " موجود نيست و توان گفت كه مختصر داراى موادى بوده كه در اصل استيعاب نبوده يا آنكه نسخه چاپى استيعاب در بر گيرنده تمام متن نيست ; اين حدس ها گر چه ناممكن نيست قانع كننده نيز به نظر نمى رسد .
درباره مسأله دوم ، خوانسارى ( از آن جا در ذريعه ) چنين حدس مى زند كه مؤلف أبو نعيم اصفهاني ( 336 - 430 ) مى باشد كسى كه بخاطر كتاب حلية الاولياء شهرت دارد . حدس خوانسارى بر مبناى اطلاعى از يك كتاب ناشناخته است ( على ما يظهر من بعض الكتب ) احتمالا اين كتاب مورد نظر طرائف است كه ابن طاووس متن تفسير آيه 45 سوره زخرف را از " أبو نعيم المحدث في كتابه الذى استخرجه من كتاب استيعاب " نقل مى كند . اين متن به احتمال از طرائف در صراط 1 / 293 آمده است . گر چه در هيچ كجا كتابي با نام " مختصر الاستيعاب " به أبو نعيم نسبت داده نشده ، بطور اصولى اين ممكن است كه او تلخيصي از كتاب معاصر جوان خود داشته باشد . احتمال ديگر " عبيد الله بن الحسن بن احمد أبو نعيم اصفهاني محدث " ( 517 ) مى تواند باشد ( درباره او

443