را شنيد ، ( 1 ) و مواردى از اين قبيل .
خداوند متعال در قرآن شريف مىفرمايد : ( و ان من شىء الاّ يسبّح بحمده و لكن لاتفقهون تسبيحهم ) ( 2 ) و در عالم چيزى نيست مگر اين كه تسبيحِ حق تعالى را مىكند منتها شما تسبيحِ آنها را درك نمىكنيد . تمام موجودات به تسبيح حق تعالى مشغولند حتى سنگريزه هاى بيابان ، نهايت امر گوش داودى بايد باشد تا بشنود . همچنين خداوند تبارك و تعالى در آيه ديگر فرموده‌است : ( يسبّح للّه ما فى السّماوات و ما فى الارض ) ( 3 ) هر آنچه در آسمانها و زمين است خداوند را تسبيح مىكند .
پس هر موجودى به هر اندازه حظّ و بهره از هستى دارد ، هستى آن عين حيات و علم و قدرت و همه كمالات آن است .
« جمله ذرّات زمين و آسمان * با تو مىگويند روزان و شبان ما سميعيم و بصيريم و هشيم * با شما نامحرمان ما خامشيم » ( 4 ) منتها موجودات جامد هستى شان ضعيف است و همچنين حيات و علم و قدرت و اراده شان نيز ضعيف است ; نباتات كه از حيث وجود از جمادات قويترند ، علم و قدرتشان نيز قويتر است ; و حيوانات كه از نباتات هستى شان قويتر است ، علم و اراده و حياتشان نيز قويتر است ; تا برسد به انسان كه حياتش و متعاقب آن علم و قدرت او قويتر است ، و بالاتر از انسان ذات بارى تعالى است كه هستى بى پايانى است كه نيستى در ذاتش راه ندارد و چون هستى غيرمتناهى است پس علم و اراده و حيات او غيرمتناهى است .

1 - بحارالانوار ، ج 17 ، ص 370 2 - سوره اسراء ، آيه 44 3 - سوره جمعه ، آيه 1 4 - مثنوى ، دفتر سوّم ، بيت 1019

96