با هم آشنا مىشوند و به احتياجات و فرهنگ يكديگر احاطه پيدا مىكنند ، از خوبى ها و از راههاى زندگى اطلاع پيدا مىكنند و موقع برگشتن با دست پر به كشورشان برمى گردند .
همين حقيقت را در روايت ديگرى اين طور بيان مىكند : « ليتعارفوا » كه روايت هجدهم همين باب است . ( 1 ) مىگويد : « فجعل فيه الاجتماع من الشّرق و الغرب ليتعارفوا » خداوند در حج قرار داده است اجتماع را از شرق و غرب براى اين كه مسلمين با همديگر آشنا شوند و با آداب و فرهنگ و اخلاق و خصوصيات يكديگر آشنايى و آگاهى پيدا كنند .
اينها نكاتى است كه در روايات و اخبار راجع به حج ذكر شده است . اما متأسفانه در شرايط فعلى آنهايى كه ميزبان حج و حامى حرمين شريفين هستند ، با تنها چيزى كه سر و كار ندارند آگاهى و رشد مسلمين است . آنها مىخواهند فقط تشريفات بى روح و بى خاصيت انجام بشود . اصلا آنها اسلام را طورى به مردم معرّفى مىكنند كه در آن سياست و اقتصاد و فرهنگ غنى وجود نداشته باشد ; و اگر چنانچه ملّتى بخواهد با ديگران تبادل افكار سياسى يا اقتصادى داشته باشد ، مىگويند خلاف شئون حج است ، در صورتى كه اصلا وضع و قرار حج براى همين معنا بوده است .
حج بزرگترين كنگره جهانى اسلام من به برادران و خواهرانى كه به مكه مىروند توصيه مىكنم كه سعى كنيد بيش از همه چيز با گروهها و افرادى كه از كشورهاى اسلامى ديگر به حج آمده اند تماس داشته باشيد و از وضع كشور و فرهنگ و از اخلاق آنها استفاده كنيد و به آنها استفاده برسانيد ، انقلاب خودتان را به آنها معرّفى كنيد تا آنها از انقلاب شما آگاهى پيدا كنند . اين همه تبليغات مسمومى را كه بر ضدّ اسلام و انقلاب ما در كشورهاى

1 - وسائل الشيعة ، كتاب حج ، ج 8 ، ص 9

585