برخى از اين طوايف را حضرت به قرار زير نام برده اند :
1 - « بَيْنَ مُشَبِّه لِلَّهِ بِخَلْقِهِ » ( بعضى از آنها كسانى بودند كه خداوند را به خلقش تشبيه مىكردند . ) مانند گروهى از بت پرستها كه خدا را به شكل دختر زيبا يا به شكل نور مىپنداشتند ، در حالى كه خدا مجرّد كامل است و فوق عالم مادّيات مىباشد .
2 - « اَوْ مُلْحِد فِى اِسْمِهِ » ( و يا در اسماء خدا ملحد بودند . ) يعنى اسمها و صفاتى را به خدا اطلاق مىكردند كه با ذات خدا سازگار نيست ، و لذا ما در شرع داريم كه اسماء اللّه « توقيفى » است ; يعنى اسمهاى خدا بايد فقط از ناحيه شرع برسد و موقوف به اجازه شرع است ; مثلا ما در همه روايات و آيات داريم كه صفت عالم و عليم بر خدا اطلاق شده ، اما صفت عاقل بر خدا اطلاق نشده است ، از جهت اين كه شايد از معناى عاقل بسا يك معناى انحرافى به ذهن مىآيد و آن اين كه فرد عاقل موجودى باشد كه بالذّات داراى ادراك نيست بعد اين ادراك عارض بر ذاتش مىشود ; پس اسمهاى خدا بايد از ناحيه شرع برسد .
3 - « اَوْ مُشِير اِلَى غَيْرِهِ » ( و يا بعضى چيزهاى ديگرى به جاى خدا پرستش مىكردند . ) يعنى به غير خدا اشاره مىكردند ; مثلاً لات و منات و عزى را مىپرستيدند و مىگفتند : ( ما نعبدهم الاّ ليقرّبونا الى اللّه ) ( 1 ) ما اينها را نمىپرستيم مگر براى اين كه ما را به خدا نزديك سازند ، يا مىگفتند : ( هؤلاء شفعاؤنا عند اللّه ) ( 2 ) اين بتها شفيعان ما در نزد خدا هستند . اينها به غير خدا اشاره مىكردند ، اعم از اين كه خدا را قبول داشتند يا نه ، و ظاهر شرك اين است كه خدا و غير خدا را قبول داشته اند و براى

1 - سوره زمر ، آيه 3 2 - سوره يونس ، آيه 18

540