طبيعى در نظامى است كه الآن در عالم حكم فرماست و آنها دست به دست هم مىدهند و يك هسته را تبديل به يك درخت خرما مىكنند ، ولى در مواقعى قدرت غيبى كمك مىكند و در ظرف يك دقيقه اين عوامل را تسريع مىكند و يك هسته تبديل به درخت خرما مىشود . در اين صورت معلول بدون علّت موجود نشده ، اراده و قدرت خداوند بزرگترين علّت است و نيز اراده پيغمبر كه معجزه را انجام مىدهد و وابسته به قدرت خداست . اصولا اراده و قدرت نفس نيرويى قوى است و ما از آن غافل هستيم . مرتاضينى كه روح خود را رياضت داده به قدرى قدرت روحى پيدا كرده اند كه كارهاى خارق العاده اى انجام مىدهند ; مثلا مىتوانند تصميم بگيرند كه اتومبيلى را در حال حركت متوقف كنند ، چنين هم مىشود و راننده ديگر نمىتواند آن را براند .
حتى نفس و روح انسان اگر در خباثت هم تكامل پيدا كند ، كارهايى را كه با آن روح خبيثه سنخيت دارد انجام مىدهد ، اين يك واقعيت است كه مىگويند : فلان كس چشمش شور است ; آدمى كه در روحش خباثتى هست و در اين مرحله از خباثت قوّتى پيدا كرده است به محض اين كه مثلا به زندگى شما نگاه كند به جهت اين كه نمىتواند ببيند كه زندگى شما مرتّب باشد ، حادثه اى بر شما وارد مىشود . پس نتيجه مىگيريم در حالى كه بشر عاجز است ، وقتى كه روحش در لطافت يا خباثت قوّت پيدا كند چنين كارهايى را مىتواند انجام دهد .
نبىّ اكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) يا هر پيامبر و امامى كه از غيب نيرو مىگيرد ، در اثر قدرت و كمال روحى مىتواند چنين كارهايى را انجام دهد ، و در حقيقت مشابه كارهاى آنها در نظام تكوين وجود دارد . مثلا اعجاز حضرت عيسى ( عليه السلام ) كه زنده كردن مردگان بود ، مشابهش در نظام تكوين همان تبديل شدن هسته خرماى مرده به درخت زنده است ، البته بايد در زمان و مكان و شرايط معيّنى باشد ، ولى قدرت اعجاز همان شرايط را در زمان كمى به وجود مىآورد .

515