قبيله هاى گوناگون قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد ، همانا گرامى ترين شما نزد خدا باتقواترين شما مىباشد . سياه و سفيد ، عرب و عجم ، ترك و اروپايى و همه اينها از يك پدر و يك مادر خلق شده اند ، بنابراين هيچ يك از امور جغرافيا و زبان و رنگ و اين قبيل چيزها ملاك امتياز بشر نيست . آنچه ملاك امتياز خواهد بود همان است كه قرآن مىفرمايد : ( انّ اكرمكم عنداللّه اتقيكم ) محترمترين شما نزد خدا كسى است كه تقوايش زيادتر باشد .
در حديث نبوى هست : « ايّها النّاس الا انّ ربّكم واحد ، و انّ اباكم واحد ، الا لا فضل لعربىّ على عجمىّ و لا عجمىّ على عربىّ و لا لاسود على احمر و لا لاحمر على اسود الاّ بالتّقوى » ( 1 ) اى مردم آگاه باشيد پروردگار شما يكى است و پدر شما يكى است ، آگاه باشيد هيچ عربى بر عجمى و هيچ عجمى بر عربى و هيچ سياهى بر سرخ و هيچ سرخى بر سياه فضيلت ندارد مگر به تقوى . ولى سياستهاى استعمارى و استعمارگران به وسيله دو مسأله به اختلاف در بين ما دامن مىزنند . يكى مسأله اختلاف مذهبى است و ديگرى اختلاف زبان و نژاد است ; رايج كردن كلمه « پان » كه مىبينيد « پان تركيزم » يا « پان عربيزم » و يا « پان ايرانيزم » اين پانها را همانهايى براى ما درست كردند كه مىخواستند ذخائر و معادن ما را ببرند و ما را به جنگ در بين خودمان وادار كنند تا عربها به عجمها با چشم دشمنى نگاه كنند و عجمها هم به عربها با چشم دشمنى بنگرند ; ولى من كه يك ايرانى هستم و زبانم هم فارسى است و متأسفم از اين كه خوب نمىتوانم عربى صحبت كنم ، من به سهم خودم از قديم كه يادم هست بچه بودم هر عربى را كه مىديدم خوشم مىآمد به اعتبار اين كه پيامبر ما عرب است و مثل اين كه عربها را خويشان پيغمبراكرم ( صلى الله عليه وآله و سلم ) مىدانستم ، روى اين اصل علاقه داشتم به عربها و الآن هم هر عربى را كه نسبت به

1 - تفسير قرطبى ، ج 16 ، ص 342 ، تفسير سوره حجرات

474