تو برو جلو ببين هيچ كس جلويت را نمىگيرد .
وقتى حوّا به طرف درخت رفت ، ملائكه اى كه موكّل بودند خواستند جلوگيرى كنند ، از طرف خدا دستور داده شد جلوگيرى از كسى بايد كرد كه عقل و تميز ندارد و او چون عقل و تميز و هوش دارد و مختار خلق شده است جلويش را نگيريد . حوّا هم رفت و ديد كسى جلويش را نگرفت ، باورش آمد كه استفاده از اين درخت حلال شده است و از آن درخت خورد ، و به آدم گفت كه من از درخت خوردم و اتفاقى نيفتاد و اين حكم نسخ شده است ، آدم هم باور كرد و از آن خورد . ( 1 ) در اين صورت نمىتوانيم بگوييم آدم و حوّا گناه علنى سختى انجام داده اند ، فقط اگر اشتباهى باشد اين است كه چرا آدم و حوّا بعد از آن كه خدا آنها را نهى كرد عجولانه سراغ آن درخت رفتند ؟ چرا مار كه قسم خورد قسم او را باور كردند ؟ در حقيقت زود باوريشان گناه است و الاّ بعد از آن كه شيطان در دهان مار براى آنها ثابت كرد كه حلال است از آن درخت خوردند ، و فكر كردند كه مار يكى از حيوانات است و دروغ نمىگويد . مطابق اين روايت شيطان به وسيله مار به بهشت رفته است . از بعضى روايات ديگر استفاده مىشود كه آدم و حوّا جلوى در بهشت مىآمدند و در آنجا با شيطان مواجه مىشدند . از بعضى روايات ديگر استفاده مىشود كه شيطان به صورت يكى از حيوانات در آمد و به بهشت رفت . ( 2 ) به هرحال در اينجا بحثى است كه شيطانى كه از بهشت رانده شده بود چطور به بهشت راه پيدا كرد ؟ اين مسأله خيلى مهم نيست ، اما از قرآن استفاده مىشود كه شيطان آدم و حوّا را

1 - بحارالانوار ، ج 11 ، ص 190 و 191 ; و الاسرائيليات و الموضوعات فى كتب التفسير ، ص 178 ; و الاسرائيليات و اثرها فى كتاب التفسير ، ص 476 گفته مىشود كه اين دسته از روايات در باب خلقت آدم و بيرون راندن وى از بهشت مشكوك به نظر مىرسد ، و مضمون آنها مضمون روايات اسرائيلى است كه از طريق اهل سنّت نقل شده و بسيارى از مفسّران شيعه و سنّى تفطّن پيدا كرده و آنها را ردّ كرده اند . 2 - منهاج البراعة ، ج 2 ، ص 92

366