در عوض آن خدمت ، خدمت بزرگى به تو بكنم ، سه چيز را تذكّر مىدهم اينها را هميشه در نظر داشته باش : « ايّاك و الكبر ، و ايّاك و الحرص ، و ايّاك و الحسد » از كبر و حرص و حسد اجتناب كن ، سپس گفت :
اوّل : « الكبر هو الّذى حملنى على ترك السّجود لآدم » كبر و خودبينى مرا وادار كرد كه زير بار سجده به آدم نرفتم و او را سجده نكردم ، در نتيجه مطرود رحمت حق شدم .
در اينجا يك نكته را تذكّر دهم : اگر من و شما وارد مجلسى شديم و نرفتيم بالاى آن مجلس بنشينيم و همان پايين نشستيم اما توى دلمان باشد كه مقام ما آن بالاست ولى براى اين كه تواضع كرده باشيم اينجا نشستيم ، ما هم متكبر هستيم ، متكبر يعنى آن كه خودش را بزرگ مىبيند . مگر ما كى هستيم و چى داريم كه خودمان را بزرگ ببينيم ؟ اگر هم كمالى داريم از خداوند است . از كجا كه خداى نكرده ما « بلعم باعور » نشويم كه يك عمر تحصيل علم داشت و عبادت هم كرد و زهد هم داشت سرانجام « بلعم باعور » از آب در آمد . چه بسا كسانى كه ما آنها را پايين مىدانيم و آنان با خدا راز و نيازى داشته باشند ، اخلاص و صفا و نورانيتى داشته باشند كه ما نداشته باشيم ، اگر هم درس خوانده ايم و چيزى مىدانيم اينها كمال نيست يك مشت لفظ است ; اگر ما را به خدا نزديك كند و خودپسندى را از ما بگيرد و فانى ذات حق شويم آن وقت كمال است .
دوّم : شيطان گفت « ايّاك و الحرص » از حرص بپرهيز و مواظب باش حريص نشوى ، چرا ؟ براى اين كه خدا در بهشت همه ميوه ها را در اختيار آدم گذاشت و فقط به او گفت كه تو از اين درخت اجتناب كن . اما حرصى كه در او بود باعث شد كه از آن درخت بخورد و مطرود خدا شود . البته بعد توبه كرد و توبه اش قبول شد ، ولى رفتنش به بهشت به قيامت موكول شد .
واقعاً مسأله حرص مال و مقام مسأله مهمّى است ، چه بسا افرادى كه از

354