بسم الله الرحمن الرحيم « ذَا اَذْهَان يُجِيلُهَا ، وَفِكَر يَتَصَرَّفُ بِهَا ، وَجَوَارِحَ يَخْتَدِمُهَا ، وَأَدَوَات يُقَلِّبُهَا ، وَمَعْرِفَة يَفْرُقُ بِهَا بَيْنَ الْحَقِّ وَالْبَاطِلِ وَالْاَذْوَاقِ وَالْمَشَامِّ وَالْاَلْوَانِ وَالْاَجْناسِ » در درس قبل فرمايش حضرت اميرالمؤمنين ( عليه السلام ) راجع به خلقت انسان را آورديم كه حضرت فرمود : خداوند تبارك و تعالى مقدارى خاك از نقاط مختلف را با آب مخلوط كرد و به صورت يك انسان كاملى درست شد كه اعضاء و جوارح داشت و به شكلى در آمد كه اگر به آن دست مىزدند صدا مىكرد « حتّى صَلصَلت » .
ولى اين صورت به محض اين كه درست شد روح در آن دميده نشد ، بلكه مدّتى ماند و پس از آن از روح خود در او دميد ; و گفتيم علّت اين كه مدّتى ماند ، شايد براى اين جهت بوده است كه از نظر عوامل طبيعى براى نفخ روح مستعدّ شود ; مانند مراحل حركت و رشد نطفه در رحم مادر كه مراحل مادّى و طبيعى است و پس از آمادگى مادّى نوبت به مرحله جديدى مىرسد كه از آن به « خلقاً آخر » و با « ثمّ » تعبير شده است ، در اينجا هم پس از طى مراحل زمانى كه به آنها اشاره شد با « ثمّ » تعبير كرده است ، فرموده : « ثمّ نفخ فيها من روحه فمثلت انساناً » و اين فاصله

307