است . حضرت على ( عليه السلام ) مىخواهد بگويد : بعضى از ملائكة الله در كمال خضوع براى خدا هستند ، و گروهى در مرتبه متوسط ، و بعضى در مرحله نازل آن هستند . ( 1 ) حالا اين توجيه است . چه داعى داريم ما اينها را توجيه كنيم ؟ وقتى كه قرآن مىگويد ملائكه بال دارند : ( اولى اجنحة . . . ) ( 2 ) چرا ما اين توجيه ها را بكنيم ، گرچه در مورد اين آيه هم بعضى ها توجيه كردند و گفتند : بال يعنى وسيله نيرو ، ( 3 ) در حالى كه ما محتاج به توجيه نيستيم ، ممكن است كه ملائكه داراى درجات مختلف باشند ، و بعضى از آنها مجرّد كامل باشند و قهراً بال هم ندارند ، و بعضى هم ممكن است جسم باشند ولى نه جسم طبيعى و مادّى مثل ما ، بلكه جسم مثالى و قهراً بال داشته باشند . ظاهر اين عبارت اين است كه همين طور كه ما به سجده مىافتيم آنها هم يا در حال سجده يا ركوع هستند و يا به صف ايستاده اند .
« لاَيَغْشَاهُمْ نَوْمُ الْعُيُونِ » ( خواب چشمان آنان را نمىگيرد . ) اينها همه از لوازم موجود مادّى است و موجودات مثالى و بالاتر از آن داراى اين لوازم نيستند ; جسم عالم برزخ يا جسمى كه در بهشت داريم ، غير از اين جسم طبيعى مادّى است و خستگى ندارد .
« وَلاَ سَهْوُ الْعُقُولِ ، وَلاَ فَتْرَةُ الْاَبْدانِ ، وَلاَ غَفْلَةُ النِّسْيَانِ » ( و عقلشان سهو نمىكند ، و خستگى و سستى براى بدن آنها نيست ، و نسيان و غفلت در آنها راه ندارد . ) فرق بين سهو و نسيان اين است كه هرچند در هر دو ، مطلب از خاطره انسان بيرون مىرود ، ولى سهو آن است كه مطلب از باطن ذات انسان بيرون نمىرود ،

1 - شرح ابن ميثم ، ج 1 ، ص 160 2 - سوره فاطر ، آيه 2 3 - رجوع شود به شرح ابن ميثم ، ج 1 ، ص 166 ; و تفسير كبير فخر رازى ، ج 26 ، ص 3

280