اضطرب فيها » اشاره است به مقدّمات عملى يا شوقى و حركت كار .
انسانها قبل از تصميم نهايى بر انجام كارى دو نوع مقدّمات ذكر شده را طى مىكنند ، يعنى بعد از تصور و تصديق به فايده شوق پيدا مىشود و سپس فكر و اضطراب و در نهايت تصميم و اراده ، ولى در خداوند هيچ يك از اين مقدّمات وجود ندارد ; زيرا اين مقدّمات همگى در حوادث است و ذات خداوند محلّ حوادث نيست .
ابن ابى الحديد مىگويد : « همامة نفس » اشاره به عقيده ثنويه و مجوس است ، و حضرت به علم اديان كاملاً وارد بوده اند ، مىگويد : مجوس قائل بودند كه يزدان و اهرمن مقابل هم بودند ، بعد يزدان تصميم مىگيرد كه با اهرمن بجنگد ، به همين علّت تصميم يزدان به اسم « همامة نفس » از او جدا مىشود ، بعد اهرمن تصميم مىگيرد كه با يزدان بجنگد ، « همامة نفس » او هم كه همان تصميمش بوده از او جدا مىشود ، اين دو « همامة نفس » به طرف هم مىروند ، در هم مىآميزند و تركيب مىشوند كه يكى از اين دو « همامة نفس » خير و ديگرى شرّ است ; و بعد از تركيب ، آن دو موجودات عالم را خلق كردند ، و علّت اين كه موجودات عالم خير و شرّ با هم مخلوط هستند همين است ; ابن ابى الحديد مىگويد : مسأله اى را كه ثنويت به آن عقيده داشتند حضرت ردّ مىكند . ( 1 ) من حالا به صحّت و سقم كلام ابن ابى الحديد كارى ندارم .
حضرت با چهار جمله فرمود فاعليت خدا مثل فاعليت ما نيست ; كه عبارتند از : فكر در خدا نيست ، از تجربه ديگران استفاده نمىكند ، فاعليتش فاعليت حركت نيست ، و فاعليت خدا با تصميم نيست كه با اضطراب تصميم بگيرد .
والسّلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1 - شرح ابن ابى الحديد ، ج 1 ، ص 80 و 82 و 83

227