شايد اشاره به خداشناسى باشد كه بالاتر از مسأله خدادانى است .
خداشناسى يعنى يافتن خداوند و درك خداوند به وسيله علم حضورى . انسان همان گونه كه قوه ذائقه ، لامسه ، شامّه و غيره يا فطرت و غرايزى دارد و به وسيله آنها حقايق خارجى را مىيابد ، يك حس و غريزه خداشناسى نيز در وجود انسان نهفته است كه بالاتر از خود را مىيابد كه به او وابسته است و از پيش خود چيزى ندارد و آيه شريفه به همين فطرت و غريزه اشاره دارد .
اين اجمالى بود كه ما در اينجا عرض كرديم . اما تفصيل اين مطلب محتاج است به اين كه برويم فلسفه و مقدّمات را يك يك بررسى كنيم و اشكال و اعتراضهايى را كه دارند بگوييم .
پس اجمالاً « اوّل الدّين . . . » يعنى اوّل دين - كه گفتيم دين سه قسمت است : اصول دين و اخلاق و فروع دين - شناخت و معرفت خداوند است كه از اصول دين است ، « و كمال معرفته التّصديق به » يعنى كمال معرفت خدا اين است كه تصديق به خدا كنى . تصديق به معناى باور آمدن است ، باور آمدن هم در اثر يافتن است ، كه اسمش خداشناسى است . آن اوّلى در حقيقت خدادانى است ، اين دوّمى خداشناسى است ، خداشناسى حقيقى اين است كه انسان خدا را بيابد .
اينجا عبارت حضرت سيّدالشهداء ( عليه السلام ) روشن مىشود كه فرمود : « كيف يُسْتَدَلُّ عليك بما هو فى وجوده مفتقر اليك » ( 1 ) اصلاً ما چرا از موجودات ، خدا را بيابيم ; اوّل خدا را مىيابيم ; يعنى اوّل حقيقت هستى غيرمتناهى را درك مىكنم ، بعد مىگويم اين هستى غيرمتناهى جلوه هايى دارد . اين بى انصافى است كه شما از جلوه ها پى به خود او ببريد . اگر انسان چشم دلش باز باشد اوّل صاحب عكس ها را مىبيند و بعد مىفهمد كه اين عكس ها جلوه صاحب عكس است .

1 - از دعاى امام حسين ( عليه السلام ) در روز عرفه

171