گفته شده ، چون گنج در زمين فرو رفته است ، و مقصود از « دفينه » حقايق و معارفى است كه در عقول مردم نهفته و دفن گرديده و مردم در اثر القائات شياطين جن و انس از آنها غفلت كرده اند و پيامبران آمدند تا مرتكزات و دفائن عقول مردم را به آنان يادآورى نمايند و توجّه بدهند ، پس شرع و عقل با هم توأمند ، در شرع حكمى كه واقعاً با فطرت مخالف باشد وجود ندارد ، البته ممكن است مصلحت و حكمت بعضى احكام را عقل و فطرت مورد توجّه قرار ندهند ، بنابراين ريشه تمام گفته هاى پيامبران بلكه تمام علوم هم همين ارتكازيات انسان است ، و كار پيامبران و حتى علوم بشر در جهت تشريح همين ارتكازيات مىباشد ، پس مايه همه حقايق و معارف دينى و يا علمى و دنيوى در عقول و نفوس انسانها نهفته است . لذا انسان براى قبول هر چيزى به دنبال دليلى مىرود كه وجدان و ارتكازش را قانع بسازد و هنگامى كه با دليل حقيقتى روشن شد مىپذيرد .
دليل ديگر بعثت « وَيُرُوهُمُ الْآيَاتِ الْمُقَدَّرَةَ » ( و آيات خداوند را به مردم بنمايانند . ) « آيات » به معناى نشانه ها مىباشد ; و كلمه « المقدَّرة » به دو صورت نقل شده : « مُقَدَّرَة » و « مَقْدُرَة » ، اگر « مُقَدَّرَة » باشد يعنى پيامبران بنمايانند به مردم نشانه هاى وجود حق تعالى را و اين نشانه ها به اندازه و مقدار است ; يعنى همه به تقدير و اندازه گيرى حق تعالى است . موجودات عالم هر كدام به نحو خاصى اندازه گيرى شده و در حدّ خاصى موجود مىباشند ، و از آن جهت كه اينها نشانه و مرآت وجود حق تعالى هستند ، پيامبران آنها را به مردم مىنمايانند و انسان را متوجّه حق تعالى مىكنند . ولى اگر « مَقْدُرَة » باشد مصدر است ، يعنى پيامبران به مردم نشانه هاى قدرت حق را مىنمايانند ، و در اين صورت كلمه « آيات » الف و لام ندارد و اضافه به

441