عده اى سفيد ، عده اى سياه و . . . در اينجا هم حضرت مىگويند : خدا طورهاى مختلفى از ملائكه قرار داده ، يعنى آنها درجات مختلفى دارند و هر كدام يك طورى هستند ، قرآن هم از قول ملائكه مىگويد : ( و ما منّا الاّ له مقام معلوم ) ( 1 ) نيست از ما ملكى مگر اين كه هر كدام يك مقام معلومى داريم .
جبرئيل امين كه حامل وحى است با ميكائيل فرق دارد . جبرئيل واسطه وحى است ، ميكائيل واسطه رزق است . اسرافيل واسطه نفخ صور ، و عزرائيل واسطه جان گرفتن است . اينها همه نيروهاى خدا هستند ، منتها از هر نيرويى كارى برمى آيد . آن نيرويى كه قابض ارواح است رييسش عزرائيل است ، و جنودى هم دارد ; بنابراين هر كدام يك مقام و شغلى معلوم دارند .
اقسام چهارگانه ملائكه حضرت مىفرمايد : خدا پر كرد آسمانها را از قسمت هاى مختلفى از ملائكه . آنگاه آن حضرت ملائكه را به چهار دسته تقسيم مىكند :
1 - يك دسته از ملائكه كارشان فقط عبادت خداست ، يا هميشه به حال سجده و يا هميشه به حال ركوع هستند ، و يا در حال تسبيح و قيام هستند . حالا ممكن است كسى بگويد كه اين تقسيم به اصطلاح منفصله حقيقيه نيست . بعضى شارحان اين مطلب را گفته اند . يعنى اين ملائكه اين طور نيست كه فقط سجده كنند و كار ديگرى نداشته باشند ، شايد كار ديگرى نيز دارند ; ( 2 ) اما بالاخره حضرت مىفرمايد :
« مِنْهُمْ سُجُودٌ لاَيَرْكَعُونَ » ( يك قسم از ملائكه هميشه در حال سجده هستند بدون ركوع . ) هر فعلى كه مصدرش بر وزن « فُعُول » باشد نظير « سَجَدَ و سُجود » ، جمع

1 - سوره صافّات ، آيه 164 2 - شرح ابن ميثم ، ج 1 ، ص 160 ; و منهاج البراعة ، ج 2 ، ص 12

278