اين است كه جوّ خيلى وسيع و طولانى است و ستاره هاى زيادى هست . ستاره هايى كه شايد چند ميليون سال نورى طول مىكشد تا نورشان به ما برسد . اما آخر جوّ چيست ؟ كسى تا حال آن را كشف نكرده است و علم روز هم ساكت است ; « علياهنّ » يعنى بالاترين آنها يك سقفى است كه محفوظ است از خلل و از اين كه متلاشى شود .
« وَسَمْكاً مَرْفُوعاً » ( و آن را خيلى بالا قرار داد . ) « سمك » يعنى قسمت بالا ; ( رفع سمكها ) ( 1 ) كه در قرآن هست يعنى سقف آن را بالا برد ; « سَمكاً مرفوعاً » يعنى سقف خيلى بالا .
جاذبه و دافعه زمين و ستارگان « بِغَيْرِ عَمَد يَدْعَمُهَا » ( اين آسمانها چنين نيست كه سقفى داراى ستون باشد . ) ستاره ها و منظومه شمسى و خورشيد وجود دارند ولى ستون براى آنها نزده اند . قرآن مىگويد : ( به غير عمد ترونها ) ( 2 ) بدون ستونى كه شما ببينيد .
معنايش اين است كه يك قوه و نيرويى هست كه اينها را حفظ مىكند . قوه جاذبه يا ميل به سوى مركز . بالاخره يك نيرويى هست كه آنها را در يك مدار خاصى حفظ مىكند . اين همه ستاره ها و خورشيد و ماه و غيره با اين كه حركت هم دارند با يكديگر برخورد و اصطكاك ندارند ، پس يك نيروى حافظى هست . لذا مىگويد : ستونى كه شما بتوانيد با چشم ببينيد ندارد . « دعامة » يعنى ستون كه حافظ مىشود براى شىء .

1 - سوره نازعات ، آيه 28 2 - سوره رعد ، آيه 2

267